Proloog: Bewezen techniek
Zo’n 15 jaar geleden, toen ik net 3 jaar fietste, was ik niet zo te vinden voor technische vernieuwingen aan de fiets. Ik koos voor bewezen techniek. Voorbeeld: Schijfremmen. Het theoretische voordeel dat schijfremmen zouden moeten brengen, werd bij de eerste modellen op de markt behoorlijk tegengewerkt door de uitvoering in de praktijk. Het kostte menig fabrikant enkele jaren om het goed onder de knie te krijgen en om duidelijke standaarden vast te leggen. Na pakweg 4-5 jaar ‘aanklooien’ waren schijfremmen goed. Heel goed zelfs en veruit de meeste sceptici onder de mountainbikers gingen overstag.
Ik behoorde dus ook tot die sceptici. Tot pakweg 6 jaar geleden bleef ik vasthouden aan een starre vork en velgremmen op mijn hardtails voor de ritten in Nederland. Maar uiteindelijk werden ook mijn ‘vroeger was alles beter’-uitspraken definitief de mond gesnoerd, en ik stapte over op schijfremmen en voorvering.
“Maar uiteindelijk werden ook mijn ‘vroeger was alles beter’-uitspraken definitief de mond gesnoerd, en ik stapte over op schijfremmen en voorvering.”
Vrij kort na mijn omschakeling naar de ‘moderne’ hardtails, stapte ik ook weer ’terug’, door een cyclocrosser aan de stal toe te voegen. Cyclocrossen; dat is ‘back to basic’ voor wat betreft stuurvaardigheid en het algehele afzien dat ik voordien als ‘standaard’ voor elke fietsrit had. Nu was het echter een leuke (…), afgewogen afwisseling!
Cyclocrosser: de ultieme compromisfiets
Maar ik wist, op basis van mijn sleutelervaring in een fietswinkel, dat cyclocrossers de ultieme compromisfiets waren. Niet zo zeer dat je er alles mee kon (want dat is niet zo), maar vooral omdat je er veel aan moest doen om er ook maar iets mee te kunnen. Veelal samengesteld uit min of meer afgedankte racefiets-onderdelen, werkte alles een beetje en net niet.
De zowat enige cyclocross-specifieke onderdelen waren de cantileverremmen. Canti’s afstellen is een lastig karwei en zelfs met een goede afstelling remmen ze amper. Ofwel remmen ze een enkele keer zo hard dat de voorband je bottom bracket aantikt, of ze krijsen als een speenvarken. En bij gebrek aan werkelijke vertraging is het dan vooral de ambitie tot het goed doorkomen van de bocht, die wordt afgeremd… En na elke rit begon het gevecht met de afstelling opnieuw. De verhouding sleuteltijd – rijgenot was volledig uit balans. V-brakes werden geopperd als alternatief, maar die zorgden er voor dat je fiets nog sneller volliep met modder en gras dan de neus van menigeen met snot tijdens deze periode. Ik snakte naar de eenvoud van schijfremmen.
Eindelijk: schijfremmen voor racefietsen
Inmiddels waren er volop geruchten dat de twee grote fabrikanten beginnende met de letter ’S’ bezig waren met schijfremsystemen voor de racefiets en ‘dus’ ook cyclocrosser. Top! SRAM was uiteindelijk de eerste en ik kon niet wachten op de eerste productiemodellen. Maar nog voor we ze konden testen, trapte Sram zelf op de rem. Alles moest terug naar de fabriek in een gigantische terugroepactie, nadat bleek dat bij lage temperaturen een afdichting kon falen. Hmm… vergeten de juiste product-specificaties op te stellen? Vergeten te testen in alle denkbare omstandigheden? Was de zelf opgelegde druk om de eerste te zijn toch te groot? Het echte antwoord zal waarschijnlijk nooit bekend worden, maar het effect was wel dat de sceptische racefieters gelijk kregen. In het racefiets-kamp was namelijk lang niet iedereen overtuigd van de schijfrem en de tegengeluiden besloegen een breed spectrum. Van gewichtsargumenten, via ‘hete cirkelzagen zijn gevaarlijk bij valpartijen’, naar ‘weer een nieuwe standaard’-uitingen, tot ‘niet echt aerodynamisch’ en ’mijn velgremmen remmen hard genoeg’. De mislukte introductie van de HydroR maakte het allemaal nog veel erger. Hoe zou Sram dít nog recht kunnen zetten?
Sram HydroR versie 2.0
Begin 2014 kwam het antwoord. Sram introduceerde HydroR V2.0 als een volledig opnieuw ontworpen systeem. Dat geeft stof tot nadenken: wat was er dan zo fundamenteel fout aan het ontwerp en waarom werd dit in het ontwikkelproces niet op tijd gezien? De uitgebreide marketingcampagne in aanloop tot V2.0, waarbij Mr. Sram, Stan Day, zelf alle tekst en uitleg gaf, moest het vertrouwen terug zien te krijgen. De levering van V2.0 kwam vlot op gang. Met het arriveren van de nieuwe Focus Mares CX 2.0 Disc op onze redactie in het begin van dit crossseizoen, kon ik eindelijk eens op pad met een crosser waarbij de remmen zeer consistent zouden moeten werken én vooral blijven werken!
Bevestiging
De eerste rit was een bevestiging. Met de Rival groep heb ik weliswaar het instapmodel van Sram HydroR schijfremmen in handen, maar de techniek is over de gehele range identiek. In het begin is het nog even wennen zodra je de grepen in knijpt. ‘Oh ja, schijfremmen remmen!’ Maar vrij snel daarop volgt de conclusie dat het absoluut geen binaire alles-of-niets ho-ankers zijn. Sram is er goed in geslaagd om de goede doseerbaarheid van de racefietsvelgrem te evenaren. Zeker bij een racefiets waar je lang afdaalt met hoge snelheden, is dit een belangrijke, maar lastig te creëren eigenschap. Het gevoel in de grepen is daardoor goed; de verhouding van slag en remkracht voelt gebalanceerd en de feedback is duidelijk.
Sram legt zelf uit dat een deel van deze eigenschappen toe te schrijven zijn aan de nieuwe Centerline schijven. Bij deze schijven ligt, in tegenstelling tot de ‘wavey’ schijven die we van Sram gewend waren, het wrijvingscontact tussen schijf en remblokken constant op één diameter. Als gunstig neveneffect worden minder trillingen en dus geluid geproduceerd, aldus de Ameri-Duitse constructeur.
Met mijn vooringenomen standpunt dat dit dé toekomst is voor racefietsers en zeker cyclocrossers, ging ik nogmaals op weg. Op weg om de volledige bevestiging te krijgen.
Maar toen werd het écht crossweer
Bij die tweede rit werd de euforie ruw onderbroken. Door – jawel – geluid! Het was namelijk een rit net na een flinke regenbui. Mix water met zand en je hebt modder. En modder hoort bij cyclocross als chocolade in een … chocoladetaart. Toegegeven, geen enkele schijfrem is immuun voor de ophoping van vuil in de remklauw. We zijn echter gewend geraakt aan het ‘shjjjj’-geluid, vooral omdat het na pakweg drie wielomwentelingen wel weer over is. Alleen niet bij deze Sram Rival HydroR schijfremmen! Met de duik in de eerste flinke plas begon het geshjjjj en dat bleef me vergezellen tot ik lang en breed weer op het asfalt op weg naar huis was. Moesson-toestanden zijn de laatste jaren niet uniek meer, maar ik kan me niet herinneren zo lang een set schijfremmen gehoord te hebben tijdens een rit. Ken je het geluid van nagels op een ouderwets schoolbord? Zo irritant ervoer ik het geshjjjj halverwege de rit… Aaaaah, hou op!
Daags nadien, met nog een verse lading water van die nacht, werd die indruk aangedikt door dezelfde rit te rijden met een mountainbike voorzien van Magura’s laatste ho-ankers. In dezelfde natte omstandigheden draaiden die na vijf, zes wielomwentelingen weer netjes geluidloos rond.
Een schrale troost is dat de remprestaties van de HydroR’s er geenszins onder lijden. Daarmee wordt dus – gelukkig – ook niet de essentie van schijfremmen ondermijnd…
Nadere inspectie
Eenmaal thuis heb ik de Sram Rival HydroR schijfremmen eens goed geïnspecteerd. Heb ik wat over het hoofd gezien? Staan de remklauwen goed gecentreerd, moet ik toch nog ergens wat afstellen? Moet ik een regendansje rond de fiets doen en bepaalde magische woorden uitspreken? Wat…? Zeg het me, ik kom er niet uit!?
De speling tussen schijf en remblokken lijkt hetzelfde als bij de mountainbikeremmen. Ruggespraak met de persverantwoordelijke bij Sram bevestigde die conclusie. De remklauwen zijn echter niet uitwisselbaar met de mountainbike varianten; die beunoplossing gaat dus niet lukken. De HydroR remklauwen zijn wat compacter en ik kan opmaken dat de veer tussen de remblokken iets anders gevormd is. Bovenaan is deze wat nauwer, waarmee gepoogd is de veersterkte te vergroten. Die vernauwing lijkt af en toe wel de schijf te raken… Niet handig, maar dat alleen verklaart voor mij het euvel nog niet.
Specifiek ontwerp voor racefiets
Sram heeft de HydroR schijfremmen zijn vooral ontworpen voor het remgedrag op een racefiets. Net als Shimano maakte Sram een duidelijk statement bij de introductie van de racefietsschijfremmen dat die discipline om andere remmen vraagt dan bij het mountainbiken.
Saillant detail: in weerwil van het bovenstaande statement, is het algemeen bekend dat de remklauw van Shimano’s weg-schijfremmen gewoon een XT remklauw is, voorzien van remblokken met een andere compound en basisplaat. Zeker voor de cyclocross lijkt dat een prima oplossing. Crossen is namelijk veel meer te vergelijken met mountainbiken als je kijkt naar het gebruik van de remmen. Lagere snelheden, kortstondig hard remmen en… modder. Veel modder.
Op de weg is langdurig remmen een belangrijk thema en dat beïnvloedt een aantal belangrijke ontwerpcriteria. Sram noemt de Centerline schijven als onmisbaar voor het behalen van die criteria. Ik vermoed echter dat juist die nieuwe schijf een groot aandeel heeft in het aanloop-probleem. Ze lossen mijns inziens het vuil veel minder goed uit de remklauw dan de gegolfde mountainbike-schijven.
Je zou denken dat Sram daar over na heeft gedacht… Nu lijkt het echter een beetje alsof we de mentaliteit van vroeger weer toepassen: racefietsonderdelen toepassen in de cross. Een compromis, terwijl we juist op weg waren de cyclocrosser tot een volwaardig, eigen product te maken met eigen specifieke producten die wél werken.
Wachten?
Je zou verwachten dat men weinig ‘opstartproblemen’ zou kennen bij introductie van een nieuwe variant van een uitgerijpt product. De schijfremtechniek heeft immers al ruim 15 jaar praktijkervaring! Toch wijst de praktijk in dit geval anders uit, zonder dat ik op dit moment een duidelijke oorzaak kan vinden. Of denk ik nu te gemakkelijk? Je zou immers tegen kunnen werpen dat het een ‘nieuwe’ applicatie is. Dat is een discussie waard. Maar wat mij vooral bij blijft, is dat ze zelfs mij wat aan het twijfelen brengen. En dat vind ik jammeR. JammeR omdat Sram nu nog steeds de sceptici niet de mond kan snoeren. Dat frustreert me als zelf-verklaarde weg-schijfremprofeet en ik blijf zoeken naar oorzaken en oplossingen.
Mijn eerste poging tot verbetering is het wisselen van de Centerline remschijven van deze Rival HydroR schijfremmen voor een setje Sram HS1 schijven. Sram past de Centerline schijven echter ook toe bij de Avid Code en Sram Guide remmen. Remmen die op de all-mountain fietsen waarop ze thuis horen, ook zeker de nodige viesheid zien. Hmmm.. eens zien of die HS1’s daadwerkelijk wat stilte brengen…
Hopelijk werkt dat en hoef ik niet te wachten op versie 3.0 van de Sram Rival HydroR schijfremmen om alsnog de bevestiging te krijgen dat weg- en cross schijfremmen inderdaad de toekomst zijn.
Tekst en foto’s: Jeroen van den Brand
