Boulder. Boschman. Bam.
De bedoeling
In de begintijd van het mountainbiken haalden ontwerpers vaak inspiratie uit de motorwereld. Op verschillende manieren. Veel vroege veer- en dempingsconcepten kwamen uit de motorwereld, of werden bedacht door motorcrossers. Pioniers gebruikten motoronderdelen -remhendels bijvoorbeeld- op hun clunkers. Lekker stevig! Boulder Bicycles gebruikte zelfs een motoronderdeel op een manier die eigenlijk “niet de bedoeling” was. Een klein onderdeel, maar toch. Benieuwd wat? Jeroen vertelt het je!
Plaatjesfiets
Jeroen: Dit vind ik nou een typisch voorbeeld van een ‘plaatjesfiets’! Zo’n fiets die je toen in een Amerikaans tijdschrift zag, en waar je elke dag naar keek -beduimelde pagina’s!- maar die je nooit in het echt zou zien. Onbereikbaar. Want áls hij al in Nederland te krijgen was, dan was de prijs astronomisch. Het tegenovergestelde van een Giant Super Sierra, zullen we maar zeggen. Prachtig. De mijne is ook nog eens van titanium, die waren helemaal zeldzaam. Maar plaatjesfiets of niet, er zijn toch nog wel een aantal Boulder’s verkocht in Nederland. Ik heb namelijk nummer 16!
Ik vind de lijnen van deze fiets fantastisch. De elevated chainstays, in lijn met de uh… onderbuis. Dat waanzinnig hoge draaipunt. De luchtdemper, verstopt in de bovenbuis. En natuurlijk het linkje. Ja, dat kleine linkje dat de draaiende beweging tussen demper en achtervork mogelijk maakt. Dat is een originele Harley Davidson kettingschakel. Boulder gebruikte dit onderdeel omdat het alom verkrijgbaar is. Mocht het kapot gaan, dan kon je overal een nieuwe scoren. Dat het frame verder vol zat met speciaal gemaakte draai-/freesdelen én een speciaal voor deze fiets gemaakte inschroef-Risse Racing luchtdemper waren ze blijkbaar even vergeten, haha. De constructie werkt overigens nog perfect!
De achterdemper die ín het frame geschroefd zit. Een voor die tijd enorme mate van ontwerpintegratie.
Hoe ik aan dit exemplaar kom? Kameraad Sandro had ‘m gespot op Retrobike. Het bleek dat ene Roy uit Nederland er één had. Zo kwam ik met hem in contact. En ja, dat is inderdaad de Roy met wie ik later het Groovy-avontuur beleefde. Roy heeft ondertussen trouwens zijn complete verzameling aan mij geschonken. Zijn motivatie: “Ik geef het op, jij bent beter in verzamelen dan ik.” Yes!
Ik heb het frame los gekocht en zelf opgebouwd. Sommige fietsen lenen zich voor een wilde opbouw. Oude GT’s bijvoorbeeld, die waren af fabriek al wild. Terwijl Trek’s wat rustiger uit de fabriek kwamen. De Intrepid hoort ook sober, vind ik. Daarom kreeg hij een complete old school Syncros behandeling – inclusief cranks!- aangevuld met andere onderdelen uit die periode. Dat vind ik belangrijk: dat het tijdsbeeld klopt.
De naam bestaat nog steeds, het bedrijf niet. Syncros ging ter ziele, Ritchey kocht het, speelde er een paar jaar mee, om het vervolgens aan Scott door te verkopen. Daar prijkt de roemruchte naam nog steeds op fietsonderdelen die door Scott worden ontwikkeld.
Niet alle onderdelen op deze fiets zijn origineel hoor, dat vind ik namelijk weer niét belangrijk. Als het totaalplaatje maar klopt. Sterker nog: ik vind het bij gebruikte fietsen die ik compleet binnen krijg juist ook leuk om te zien en te tonen hoe de vorige eigenaren met hun fietsen aanpasten en gebruikten.
Over gebruiken gesproken: dat is ook de reden dat je in dit museum ook fietsen ziet die -in tegenstelling tot deze Boulder- zwaar gebruikt zijn. Nieuwstaat vind ik niet belangrijk. Een beetje vuil ook niet. Het blijven immers gebruiksvoorwerpen; op fietsen moet gefietst worden! Eigenlijk wil ik op al mijn fietsen een keer een rondje bos rijden, hahaha!
Treffend: Onza pedalen én Onza remmen. Hoe treffend dit is? Lees vooral verder…
Het verhaal van Boulder Bicycles
Door Jeroen van den Brand
Het verhaal van Boulder Bicycles begint eind jaren ’80. Trialmotor rijder Jerry Shuler ontwerpt en bouwt de Mamba. Een mountainbike met alleen (!) achtervering, waarbij hij de demper in de bovenbuis ‘verbergt’ en middels een schakel van een motorfietsketting verbindt met de achtervork. Hiermee probeert hij een zo compact en zo licht mogelijke constructie te krijgen. Na een ronde te hebben gedaan bij de nationale fietsmedia, slaat het concept aan. Samen met Rich Williams zet hij vervolgens Boulder Bicycles op om het originele Mamba-ontwerp verder te verfijnen en op de markt te zetten.
De eerste fiets die onder de Boulder naam op de markt komt is de Gazelle. Alle ingrediënten van de Mamba zijn aanwezig alleen de starre vork is ingeruild voor RockShox’ RS-1. Raleigh gebruikte dezelfde typenaam al een tijdje en daarom wordt in ’92 de modelnaam vervangen door ‘Defiant’.
Doordacht
Het bleken doordachte machines. De demper zat mooi geïsoleerd in het frame en door de kettingschakel kwamen er minder zijdelingse krachten op. De tot dan toe ‘fatsoenlijke’ fullies hadden een AMP achtervork (of afgeleide), waarbij de demper een structureel onderdeel was van de staande vork en daardoor veel zijdelingse krachten kreeg te verwerken. Vooral bij luchtdempers gaf dit overmatige slijtage, met lekken tot gevolg.
Het scharnierpunt zit hoog. Het effect is dat de achtervering verstart tijdens trappen. Dat klinkt – met het huidige inzicht en stand der techniek – onlogisch. Destijds was er duidelijk minder wetenschap aanwezig in de fietsindustrie en bestond het vooral uit IPOMW (Ik Probeer Ook Maar Wat) -ontwikkeling. Vaak voortkomende uit de schuur achter het huis, overigens. Volledig geveerde fietsen waren wipkippen en hoewel vandaag de dag slechts een handjevol – vaak ouderen – nog steeds denken dat full suspensions per definitie meer energie kosten, was dat in de begindagen van onze sport ook écht zo. Het veerconcept van Boulder was dus een revelatie; de achtervork veerde niet in tijdens het trappen en dat werd dan ook door de media alom geprezen.
Het scharnierpunt was ook breed uitgevoerd en relatief onderhoudsvrij. Het geheel was daardoor stijf en bleef lang gespaard van speling, piepjes en kraakjes. Vergeleken met het Boulder-ontwerp waren de meeste full suspension concepten inferieur speelgoed…
Ambitieus
Williams en Shuler zitten niet stil: In 1992 ziet ook de Intrepid het licht. Dit ontwerp wijkt af van de Defiant doordat de onderbuis hoger is geplaatst en bij de zitbuis samen komt op de plek van het scharnierpunt van de achtervork. Waar de Defiant 64 mm veerweg had, heeft de Intrepid een gigantische 95 mm! De Intrepid is leverbaar in staal en het ambitieuze tweetal duikt zelfs al vrij vroeg op het (destijds) nieuwe wondermateriaal Easton 7005 aluminium. Daar blijft het niet bij! Als het Easton aluminium je destijds nog niet exotisch genoeg was, dan kon je zelfs een titanium Intrepid bestellen.
Intrepid. Ingezoomd.
Titanium deed langzaam zijn intrede in de fietsindustrie en relatief veel merken hadden vrij vroeg al een titanium model in de line-up. Het verwerken van titanium is een specialisme en in vrijwel alle gevallen werden deze modellen dan ook uitbesteed aan een klein aantal titaniumspecialisten zoals Litespeed. Boulder deed dit niet en de titanium Intrepid werd door Stan Neighbors en James Bleakley in-huis vervaardigd. De naam Bleakley is sommigen misschien nog bekend: na zijn vertrek bij Boulder en een hiatus van de fietsindustrie van 5 jaar, richtte hij in 1999 zijn eigen merk Black Sheep Bikes op.
Boulder Bicycles bleek een smeltkroes van techneuten en ideeën te zijn. Medewerker Frank Colver ontwierp uit frustratie met het afstellen van een set cantileverremmen de ‘Boulder Brake’. Dit ontwerp gaf meer afstelmogelijkheden en -gemak. Kort daarop werd het ontwerp verkocht aan een andere – voor die tijd bekende – naam. De wat oudere lezers onder ons zullen vrij snel herkennen onder welke naam deze remmen de wereld over gingen: Onza H.O. (High Output).
De Boulder Brakes en Boulder Brace in de catalogus van 1992.
Volhardend pionier
Men zag veel concurrenten met nieuwe full suspension ontwerpen de markt op komen… én ook weer verdwijnen. Boulder’s gamma breidde verder uit met wegfietsen, tandems en verschillende typen mountainbikes met klinkende namen als “Wild Thing” en “Starship”. Allemaal met dezelfde gemene deler: het eigen veerconcept. Nuances waren er uiteraard wel. Zo werd het scharnierpunt steeds lager gepositioneerd, waarmee het veerconcept méér actief werd. Dankzij betere luchtdempers kon het geheel beter geregeld worden en bleven de trapinvloeden nog steeds minimaal.
Boulder Starship LT (boven) en Boulder Gold Hill TSL (beneden). Bron: www.boulderbikers.com via web.archive.org
De laatste jaren is het merk uit Lyons, Colorado in rustiger vaarwater terecht gekomen. Shuler vertrok en ontwierp onder andere nog wat frames voor Catamount en Haro. Het originele Boulder concept doorstond de tand des tijds echter en tot ver in de jaren ’00 bleef Williams, als enige overgebleven ‘Boulderaar’ nog frames leveren. James Bleakley bouwde nog redelijk wat frames voor hem begin jaren ’00. De technische vooruitgang en het komen en gaan van trends is echter exponentieel geweest de voorbije decennium. Prijzen staan steeds meer onder druk en Williams is inmiddels op een pensioengerechtigde leeftijd. Of Williams officieel gestopt is met Boulder Bicycles is eigenlijk niet bekend; de website is in elk geval sinds 2010 niet meer bereikbaar. Daarmee lijkt een roemruchte, volhardende pionier het toneel langzaam en stilletjes, via de coulissen, te hebben verlaten.
Tekst: Jeroen van Roekel, Lars Vogelenzang, Jeroen van den Brand
Foto’s: www.erikboschman.com
