…voor je mountainbike. Oké, voor je Trek.
Twee weken terug berichtten we reeds over de nieuwe Fuel EX, vernieuwd met onder andere 27.5” wielen en een nieuwe demper. Of eigenlijk: een nieuw dempingscircuit in de achterdemper, genoemd RE:aktiv. Ontworpen door Penske, gefabriceerd door Fox en exclusief geleverd voor de fietsfabrikant uit Wisconsin. “Lekker boeiend” hoor ik u denken. Is een nieuw klepje in een achterdemper nou werkelijk nieuws?
Ja – als je het mij vraagt – wel. De naam Penske zal velen in het mountainbiken niet al te veel zeggen; met decennia aan ervaring in de motorsport is de Amerikaanse demperspecialist echter een referentie voor menig petrolhead. Dat uitgerekend dit bedrijf zich met een Fox demper bemoeit zou minstens één wenkbrauw moeten doen fronsen. Het resultaat van de bemoeienis samenwerking is de enige regressieve achterdemper op de markt. Die regressieve demping moet zowel stabiliteit (denk: staand op de pedalen naar voren of achteren leunen) en fijngevoeligheid (verwerken van trillingen én snel op elkaar volgende klappen) bieden met één demperafstelling. Nagenoeg iedere fabrikant heeft een demper die dit claimt; Penske(-Fox-Trek) denken dat ze dit ook echt waar kunnen maken.
Probleemstelling
Het doel van vering is controle en comfort verhogen. Met dat in gedachten stel je – hopelijk – de veerlementen van je fiets af. Dat wil zeggen: veerstijfheid (luchtdruk), uitgaande demping (rebound) en als je een wat duurdere vork of demper hebt ook ingaande demping (compressie). Hier doemt echter voor veel rijders onmiddellijk een compromis op: ‘goed’ afgestelde vering is relatief zacht en reageert merkbaar op gewichtsverplaatsingen.
Daarom hebben – nagenoeg – alle vorken en dempers een lockout. Die verhoogt de ingaande demping, waarvan de kracht tegen het inveren in werkt, dramatisch. Sommige lockouts blokkeren zelfs de oliedoorstroming geheel, waardoor de vering nauwelijks reageert op zowel gedrag van de rijder als schokken van het terrein. Op gladgestreken paden is een lockout prima – op ruwere ondergrond heb je ook klimmend behoefte aan de extra grip die vering beidt. Daar doet een systeem als Fox’ CTD (Climb – Trail – Descend) het beter, omdat het de vering nooit volledig blokkeert. De rijder heeft keuze uit drie verschillende standen voor de ingaande demping: zeer zwaar (C), middel (T) en licht (D). Op fietsen met lange veerwegen ontbreekt de lockout vaak: in plaats hiervan zijn er afzonderlijke afstellingen voor ingaande demping bij hoge en lage snelheid (eventueel alsnog met een makkelijk bedienbare hendel). Bij dergelijke fietsen draait het echter vooral om balans en het vermijden van brake dive, in plaats van rendement bij klimmen.
Wat doe je echter als je regelmatig vergeet die lockout aan of uit te zetten, de klim om de zo veel meter een lastig stuk heeft en je RSI in je duim hebt van al het geschakel aan die hendeltjes? Hier biedt RE:aktiv de oplossing. Het is inderdaad ‘slechts’ een slim klepje voor de achterdemper, waardoor de ingaande demping op het juist moment zwaar is en op het juiste moment licht, inclusief een naadloze overgang daartussen.
Hoe werkt het?
De RE:aktiv klep bestaat uit een reeks gaten (poorten) waardoor de olie van de demper stroomt. Met een dunne ring (shim) wordt door een veertje tegen de poorten gedrukt om deze dicht te houden. De ring kan ook ietsje verbuigen als er olie door de klep gedrukt wordt: door het verbuigen kan er net wat olie langs. Dit zorgt voor relatief zware demping.
Als de demper echt moet werken, omdat de fiets grote en/of achtereenvolgende klappen moet verteren, ligt de inveersnelheid van de demper velen malen hoger. De druk op de olie in de klep ligt dus ook hoger, waardoor de afsluitende ring weggedrukt wordt tegen het veertje in. Dan is de olie vrij(er) te stromen en neemt de dempingweerstand af. En voila: zware demping wanneer nodig, lichte demping als de vering echt moet werken.
Dit gedrag – afnemende kracht van de demping – noemt men regressief en is een unicum in de fietsindustrie. Bij andere dempers neemt deze kracht altijd in meerdere of mindere mate toe. Merk overigens op dat het veertje waarmee de RE:aktiv klep dichtgedrukt wordt is voor te spannen met de CTD hendel op de Fox demper. Hoe minder voorspanning (van C tot D…) des te lager de inveersnelheid waarbij de klep open springt.
Maar dat klinkt als een Brain!
Toch niet. Qua constructie zijn Fox Terralogic en Specialized Brain (made by Fox) vorken en dempers wezenlijk anders, omdat ze met een gewichtje werken dat de oliedoorstroming blokkeert. Bij een klap van onderaf schiet het gewichtje los en kan de olie stromen (en de vering inveren). Een klein veertje houdt het gewichtje tegen: door dat veertje voor te spannen is de gevoeligheid van het geheel af te stellen. Het ‘deblokkeren’ van de ingaande demping is echter afhankelijk van de versnelling van de voorvork: die moet voldoende zijn om het gewichtje los te doen schieten. Hierdoor zit er – door het natuurkundige effect dat massatraagheid heet – ook enige vertraging in. Het resultaat is een automatische lockout, maar ook één met een merkbare overgang (hoewel dat iedere iteratie minder wordt). RE:aktiv is echter snelheidsafhankelijk en zou geen voelbaar aan/uit gedrag moeten hebben.
En merk je daar wat van?
Dat is moeilijk te zeggen zonder testfiets onder je kont. Elders is wel te lezen dat het verschil in de Downhill en Trail standen van de DRCV demper niet heel erg groot lijkt in vergelijking met de niet-RE:aktiv versie van weleer. Hooguit is er met een paar PSI minder druk te rijden zonder dat de fiets heftiger op gewichtsverplaatsingen reageert. Dit geeft aan dat het systeem wel werkt, maar ook dat de voorspanning in de T en D standen relatief laag is.
Het verschil zou ‘m vooral zitten in de C stand. Normaal heeft een Fox CTD demper in die stand enkel zware ingaande demping. Afhankelijk van de tuning die Fox aan de fietsenfabrikant levert voelt de C(limb) stand bijna aan als lockout. Daar heb je vrij weinig aan als je op een steile, losse en vooral ruwe klim naar boven aan het ploeteren bent. Met de RE:aktiv demper schijn je minstens dezelfde stabiliteit hebben, maar ook instantane overgang naar gladstrijken van de oneffenheden, waardoor je toch weer extra grip heb. De Heilige Graal zou je denken – dit roept om een test!
Wordt vervolgd…
Tekst: Eric Wictor
