Terwijl de concurrent in 2019 al uit kwam met 12-speed onderdelen voor racefietsen en gravelbikes, introduceert Shimano in datzelfde jaar z’n eerste specifieke gravelgroepen. De GRX-serie is opgebouwd uit drie series, waarbij de 400-serie 10-speed is en de 600 en 800-serie 11-speed. In een markt waar ‘meer’ vaak ‘beter’ is en je dus zou verwachten dat Sram met z’n 12-speed de gravelmarkt zou domineren, is het omgekeerde waar.
Voor Shimano is de GRX-serie van dag één een regelrechte hit, zelfs ‘al was het maar maximaal 11-speed’. Eén van de reden is ongetwijfeld het gegeven dat Shimano nog volop in zet op mechanische schakelen. En ook al biedt Shimano een Di2-versie van z’n GRX-groep aan, niet iedereen ziet elektrisch schakelen zitten. Dat… of het is simpelweg de prijs. Want mechanische schakelende onderdelen zijn in de regel nog altijd een stuk goedkoper. Wat ook de werkelijke reden is; op veruit de meeste gravelbikes die sinds het voorjaar 2019 de fabriek uitrollen prijken GRX-onderdelen.
Nu, ruim vier jaar na de eerste introductie, voegt Shimano een kransje toe aan z’n mechanische GRX 600- en 800-series. Je hebt daarbij nog steeds de keuze tussen een setup mét en zonder voorderailleur. Het toevoegen van één krans brengt met name bij de 1x-setups een groter bereik dankzij de toepassing van mountainbike-cassettes. Van een semi-draadloze Di2-versie zoals bij de racefietsgroepen is vooralsnog geen sprake.
GRX 1×12: twee cassette-opties
Vooral bij de 1x-aandrijving, dus een groep waarbij je géén voorderailleur hebt, brengt de upgrade naar 12-speed binnen de GRX-familie je méér bereik. Hiervoor doet Shimano leentjebuur bij z’n mountainbike-afdeling door de 10-45t en 10-51t-cassettes nu ook te gebruiken voor z’n nieuwe gravelgroep. Die geven je dus een bereik van respectievelijk 450% en 510%. Beide aanzienlijk meer dan de 381,8% die de 11-42t cassette je gaf bij de 11-speed pendant.
Specifieke GRX 12-speed-cassettes zijn er dus niet. In z’n persbericht gaat Shimano uit van de CS-M9100-serie cassettes. Die komen dus uit de XTR 12-speed groep en wegen dankzij gebruik van zowel stalen, als titanium én aluminium kransjes 357 gram in de 10-45t-uitvoering en 367 gram voor de 10-51t-versie. Maar goed beschouwd past echter élke 12-speed 10-45t en 10-51t 12-speed cassette, dus ook die uit de XT-serie. Die zijn met 461 gram (10-45t) en 470 gram (10-51t) wel aanzienlijk zwaarder. Dikke kans dat je op complete fietsen die Deore XT-versies tegen zult komen omwille van de prijs.
Microspline-cassette-interface
Anders dan 11-speed cassettes die op een standaard Shimano HG-driver passen, werken de 12-speed 10-45t en 10-51t-cassettes met de Microspline-interface. Shimano introduceerde die nieuwe interface bij de lancering van z’n eerste 12-speed offroad groep, de XTR in 2018. Bij deze interface is er ruimte gemaakt zodat in plaats van een 11t-krans een 10t-krans toegepast kan worden. Veel wiel- en navenfabrikanten hebben inmiddels Microspline-drivers beschikbaar, dus als je je huidige gravelbike wilt ombouwen naar 12-speed, bestaat er een goede kans dat je je achternaaf kunt ombouwen om compatibel te zijn.
Twee 1x-specifieke achterderailleurs
Om deze cassettes te schakelen heeft Shimano twee nieuwe mechanische achterderailleurs in het programma binnen de 800-serie. Net als bij de 11-speed GRX-familie bestaan er geen 600-serie 12-speed derailleurs. De RD-RX822-GS heeft een kooilengte afgestemd op de 10-45t-cassette. De RD-RX822-SGS heeft een langere kooi om het grotere bereik van de 10-51t-cassette aan te kunnen. Een beetje bijzonder is dat wel, want het is bekend dat een 12-speed Deore XT en XTR-derailleurs met de lange SGS-kooi voor de 10-51t-cassette óók een 10-45t-cassette kunnen schakelen als je ze juist afstelt.
Verder is het vermeldenswaardig dat Shimano de kooien los leverbaar heeft. Rij je hem krom, of wil je van je GS een SGS-versie (of omgekeerd) maken, dan kan dat.
Beide derailleurs leunen sterk op het ontwerp van de 12-speed Deore XT mountainbikederailleurs. Dat gaat ook op voor de gewichten, met 288 gram voor de SGS-versie, terwijl de kortere GS-versie 290 gram weegt. Uiteraard hebben beide GRX 12-speed derailleurs een clutch (wrijvingskoppeling) in het scharnierpunt van de kooi om het aflopen van een ketting op het enkele kettingblad vooraan zo goed mogelijk te voorkomen.
1x-specifiek cranksets
Zoals bij de vorige generatie van GRX bestaat de 600-serie uit een mix van 800-serie derailleurs en 400-serie remmen. Specifieke 600-serie onderdelen zijn er echter wel, zoals bij de crankset. Voor de 1x-groepen is er de FC-RX610-1, herkenbaar aan het donkergrijze GRX-logo. Die is verkrijgbaar met 38t- en 40t-kettingbladen en met crankarmlengten van 165, 170, 172,5 en 175 millimeter. Op 800-niveau is er de FC-RX820-1 met naar keuze een kettingblad met 40 of 42 tanden en crankarmlengtes 170, 172,5 en 175 millimeter. Deze crank herken je aan het lichtgrijze logo.
Beide cranksets zijn in feite niet veranderd ten opzichte van de 11-speed GRX-serie. Beide zijn dus van aluminium, waarbij de FC-RX610-1 815 gram weegt (172,5 millimeter crankarm en 40-tands kettingblad) en de FC-RX820-1 dankzij de intern hol gesmeden constructie 655 gram weegt (172,5 millimeter crankarmen en 40t-kettingblad).
GRX 2×12: iets méér bereik
Hoewel Shimano met 12-speed GRX nu dus bij z’n 1x-transmissies een bereik tot 510 procent aanbiedt, is een groot genoeg bereik alleen niet voor iedereen het doel. Daarom blijft Shimano trouw voorderailleurs én cranksets met twee kettingbladen aanbieden. De GRX 2×12-groepen stel je samen met een 11-34t of 11-36t cassette. Voorheen was 11-34t het grootste wat je kon combineren met een GRX-voorderailleur.
Op het gebied van de cranksets verandert in de vertandingen niets. Dat betekent dus dat je op RX800-niveau een 2x-crankset hebt met een 48-31t-kettingbladcombinatie. Op RX600-niveau biedt Shimano een 46-30t-combinatie. Laatstgenoemde geeft in samenspel met de 11-36t-cassette je dan dus een bereik van 502%, wat 28% méér is dan je voorheen met de 11-34t als grootste optie had. 502% is weliswaar minder dan je bij de 1×12 met de 10-51t-cassette hebt, maar de schakelstappen bij de 2×12-setup zijn iets kleiner.
De cassettes voor de 2×12-systemen haalt Shimano bij z’n racefietsgroepen. In feite past dus alles van 105 tot en met Dura-Ace 12-speed. Deze cassettes passen op de bekende HG-drivers.
Eén 2x-specifieke achter- en voorderailleur
Voor de 2×12-setups heeft Shimano één type achterderailleur. De kooi van de RD-RX820 is dus geschikt voor zowel het bereik van de 11-34t als 11-36t-cassette. De constructievorm is iets anders dan die van de 1x-specifieke derailleurs, maar is ook voorzien van een clutch in het kooischarnier om het klapperen van de ketting tegen te gaan. Aan de voorderailleur lijkt ten opzichte van de 11-speed generatie niets te zijn veranderd. En net als bij de achterderailleur is de voorderailleur er alleen op RX800-niveau.
Vernieuwde rem-/schakelgrepen
De rem-/schakelgrepen zijn subtiel fijngeslepen, maar wat dat in detail precies inhoudt, daarover blijft Shimano in z’n persbericht vaag. Enorm veel veranderingen zijn ons inziens ook niet nodig. De GRX-grepen liggen bij veel mensen erg goed in de hand. Al zou de layout van de 11-speed Di2-GRX-remgrepen nóg fijner zijn. Bij die versie zit het scharnierpunt van de remgreep hoger, waardoor ze beter werken met kleinere handen. Maar dat ontwerp laat zich blijkbaar niet zo gemakkelijk vertalen naar een mechanische versie.
De remhendels zijn in elk geval voorzien van een antislip-coating zodat je meer grip hebt. En de RX600-serie rem-/schakelgrepen hebben nu een zelfde rubberen ‘hood’ met extra ribbels zoals de RX800-serie.
Voor de 1x-specifieke groepen kun je de linker RX800-serie greep óók krijgen in een versie waarbij de schakelhendel een dropper-zadelpen bedient. Qua ergonomie is dit, samen met Srams AXS Reverb die je óók vanuit je rem-/schakelgreep kunt bedienen, veruit de meest ergonomische optie voor het bedienen van een dropper-zadelpen op een gravelbike.
De RX800 en RX600-serie grepen verschillen onderling nog iets ten opzichte van de gebruikte materialen. Bovendien ontbreekt het de RX600-serie remgrepen aan de Servowave-technologie die het contactpunt en modulatie van de rem verandert tijdens de slag, zoals bij de RX800-serie.
De RX800-serie weegt 572 gram voor de 2x-setup en 511 gram voor de set met links géén shifter. Bij de RX800-serie heb je nog de keuze voor een linker greep die niet een voorderailleur maar een dropper-zadelpen kan bedienen. Deze greep weegt los 263 gram. De RX600-serie rem-/schakelgrepen wegen 611 gram per set voor de 2x-setup en 542 gram voor de 1x-setup.
Nieuwe remklauwen bij RX800-serie
Oók de remklauwen voor de RX800-serie zijn vernieuwd. In feite zijn het de remklauwen uit de huidige Ultegra-serie maar dan in de GRX-kleurstellingen. Het grote verschil in werking ten opzichte van de vorige generatie remklauwen is dat deze nieuwe versies 10 procent méér luchtspleet hebben wanneer je de rem niet bedient. En een grotere luchtspleet betekent simpelweg dat de remblokken dus verder van de schijf af staan en dat ze daardoor minder snel aanlopen.
RX880 carbon tubeless gravelwielen
Naast de update van de mechanische GRX-groepen naar 12-speed, introduceert Shimano ook nieuwe carbon gravelwielen. De RX800 wielset is 64 gram lichter dan de voorloper en weegt in de lichtste uitvoering 1.394 gram. Het velgprofiel is niet veranderd en is nog steeds 32 millimeter hoog, of laag, zo je wilt. De interne breedte van de carbon velg is 25 millimeter, afgestemd op banden van 32 tot 50 millimeter breedte. Deze velgen zijn overigens niet hookless, oftewel de velgranden hebben een rand die óver de hielddraad van de band grijpt. De 650b-variant is komen te vervallen en de RX880 is er dus alleen in de 700c-diameter. Bovendien is het GRX-opschrift komen te vervallen en Shimano zet ze dus in feite los van de een groep neer.
De wielen zijn opgebouwd met 24 spaken, maar in tegenstelling tot de vorige generatie met straightpull-spaken, past Shimano nu klassieke J-spaken toe. De achternaaf heeft nu een sneller aangrijpende vrijloop dat Shimano leent van z’n Dura-Ace wielen. Uiteraard is de RX880 wielset verkrijgbaar met de Microspline-driver voor de 10-45t en 10-51t-cassettes. Voor de andere 12-speed cassettes is er de Hyperglide (HG) L2 driver. Die HG L2-driver is overigens niet compatibel met 11-speed cassettes.
Prijzen en verkrijgbaarheid
Over prijzen doet Shimano geen (nooit) mededelingen. Maar bij diverse online-shops zijn complete 1x-groepen vanaf net iets meer dan 1.600 euro te koop. Voor 2x-versies ben je een paar tientjes méér kwijt. Wat betreft verkrijgbaarheid meldt Shimano Benelux ons dat de eerste vrachtwagens met GRX 12-speed deze week al vertrokken zijn naar dealers in jouw buurt.
En GRX RX400 10-speed dan?
De GRX-familie omvat ook een 10-speed RX400-groep. Daarover is géén mededeling gedaan in het persbericht, maar we hebben confirmatie van Shimano dat die voorlopig ongewijzigd in het programma blijft. En dat geldt in feite óók voor de de RX600/800 11-speed onderdelen.
Bron en meer info: gravel.shimano.com
