In februari spraken we nog over ‘op korte termijn’. Want óf Shimano met een nieuwe Dura-Ace groepset zou komen was niet zozeer de speculatie. De ‘wanneer’ was dat wel. En dat is toch later geworden dan menigeen dacht. Dit jaar bestaat Shimano 100 jaar en dus was er groot nieuws te verwachten. Maar de pandemie en de daaruit voortkomende leverproblemen hebben Shimano ongetwijfeld doen besluiten wat meer terughoudend te zijn met de lancering van nieuwigheden. Genoeg bikers die moord en brand schreeuwen omdat het courante spul niet eens fatsoenlijk leverbaar is. Tja, geef ze eens ongelijk…
Dura-Ace R9200 en Ultegra R8100 series
Nu zijn dan daar toch de nieuwe Dura-Ace R9200-serie en parallel dus óók een nieuwe Ultegra R8100-serie. Best uniek, dat Shimano meteen twee groepsets lanceren. Al deden ze dat met de 12-speed Deore XT en SLX in 2019 ook al. Ook deze nieuwe Ultegra en Dura-Ace zijn 12-speed en daarmee zijn dit de eerste 12-speed weggroepsets van Shimano. Het ‘grote’ nieuws is dan ook dat ze beide semi-draadloos zijn. Saillant detail; het nieuws is door Shimano verdeeld over twee losse persberichten, waarbij er alleen in het persbericht van de topgroep letterlijk staat:
Daar staat een hoop, waarbij voor ons twee zaken specifiek opvallen. Als eerste ‘12-speed Di2-only’. De kans dat er dus nog een mechanisch bedienbare Dura-Ace 12-speed groepset in de pijplijn zit, lijkt dus klein. Het tweede punt is de expliciete verwijzing naar grotere kettingbladen. Precies het tegenovergestelde van wat die andere groepsetfabrikant met de hoofdletter S doet met hun krommestuur-groepsets. Grotere kettingbladen zijn wat gunstiger voor de efficiëntie. En ook al gaat dat over kleine marges, op het hoogste niveau telt natuurlijk alles en Shimano kiest dus bewust een andere filosofie dan Sram.
Semi-draadloos
Uiteraard delen de Dura-Ace R9200-serie en Ultegra R8100-serie in de basis enorm veel. Beide hebben een nieuwe variant van het elektronische Di2-platform. De kabels bij Di2 waren voorheen al minimalistisch, maar Sram liet al zien dat draadloze communicatie tussen shifter(s) en derailleur(s) betrouwbaar kan. Maar waar Sram dus alles draadloos heeft en dus ook batterijen op elk individueel component nodig heeft, pakt Shimano het anders aan. Uiteraard vanwege patenten, maar voor het één-batterij-idee voor twee derailleurs dat Shimano nu uitrolt, is best wel wat te zeggen.
Wat is er dan wél draadloos? Precies zoals we in februari al voorspelde: alleen de shifters. Die hebben beide een CR1632 knoopcel en communiceren met de achterderailleur. De achterderailleur is met een draad verbonden met de voorderailleur én de batterij die in de zitbuis of zadelpen van je frame wordt weggewerkt, zoals bij de huidige Di2-setup. De setup werkt dus zonder junctions die je voorheen onder je stuurpen, in je stuur of je frame nodig had om alles aan elkaar te knopen.
Batterijduur
Het opladen van de batterij in het frame doe je via een laadpoort achterop de achterderailleur. Volgens Shimano moet je dat ongeveer om de 1.000 kilometer doen. Hierbij gaan ze uit van 45 kilometer gemiddeld per dag, 2 uur per dag bij 25 graden Celsius, waarbij je 54 keer schakelt met de voorderailleur en 370 keer schakelt met de achterderailleur, iedere dag. Dit is dan exclusief het gebruik van de Bluetooth LE / ANT+ verbindingen die het systeem ook kan hebben met je fietscomputer. De knoopcellen in de shifters gaan 1,5 tot 2 jaar mee.
Opvallend is dat Shimano je nog altijd de optie biedt om alles alsnog bedraad uit te voeren. Dit zou een capaciteitstoename van 50% geven. Ook wordt deze optie benoemd in relatie tot e-bikes, waarbij je natuurlijk één grote batterij hebt, en waarmee het systeem blijkbaar óók gevoed kan worden.
Derailleurs
Zowel de voor- als achterderaileurs van de Dura-Ace R9200 als Ultegra R8100 serie zijn volledig nieuw ontwikkeld. Als gezegd zitten op de achterderailleurs de laadpoorten. De voorderailleur is bovendien meer compact vormgegeven, waarbij vooral de compacte motor (on)opvallend is. Shimano claimt dat de nieuwe derailleurs ook sneller schakelen dan ooit tevoren. De achterderailleur schakelt nu 58% sneller dan de vorige generatie Di2. De voorderailleur is 45% sneller, aldus het persbericht.
Opvallend is wel dat ze vasthouden aan relatief kleine derailleurwieltjes, terwijl de laatste jaren er nogal een flinke hype gaande is rondom upgrades met grotere derailleurwieltjes. Die zijn efficiënter, al is dat wel tegen vaak astronomische bedragen. Het had in elk geval goed gepast bij de filosofie van bewust ‘geen kleine kettingbladen’ die Shimano aanhaalt in hun persbericht, waarin ze duidelijk een standpunt innemen ten opzichte van hun concurrent.
Zoek niet naar clutch-mechanismen bij de nieuwe Dura-Ace en Ultegra achterderailleurs om de ketting te temmen of een 1x-setup mogelijk te maken. Shimano zet beide groepsets bewust neer als 2×12-speed groepsets voor gebruik op de weg. Een clutch is daar niet nodig. Of er nog een RX-versie mét clutch komt zoals die er ook van de vorige generatie Ultegra Di2 was, is uiteraard niet medegedeeld. (Zie onderaan het artikel ook nog wat verdere gedachten over dit onderwerp).
Shifters
Hoewel Di2 best succesvol was tot dusver, waren er genoeg gebruikers die toch wat op te merken hadden. De schakelknoppen hadden wat weinig feedback en zeker met handschoenen aan kwam een misschakeling nog al eens voor. Shimano heeft dat bij deze generatie aangepakt, door de knoppen wat verder van elkaar af te zetten (in diepte).
De body van de grepen is wat verhoogd. Bij de eerste generatie was het een noodzaak om ‘alles’ er in te krijgen; ze werden echter verafschuwd omwille van hun formaat. Elke generatie daarna werd daarom kleiner. Nu, sinds diverse aero-zitposite/-houdingen op de racefiets tijdens UCI-wedstrijden verboden zijn, biedt de extra hoogte juist weer een extra positie. Maar vooral geeft het de nodige ruimte voor de knoopcel en de draadloze technologie die er nu in zit. Als geheel is de ergonomie van de grepen verder aangepast om méér comfort te bieden.
Aansluitpoorten voor sprint- en klimshifters zijn er nog steeds en ook onder de top van de hood is een knop verborgen die je via de e-Tube app een functie kunt toewijzen zoals het scrollen door je menuutjes op je ANT+ compatibel fietscomputer.
Cranks met en zonder vermogensmeting
De cranksets zijn nog altijd van aluminium; Shimano ziet carbon voor cranks gewoonweg niet zitten en bovendien zijn de Japanners meester in het (hol)smeden van complexe vormen in aluminium. Uiteraard zijn er ook vermogensmeter-opties, waarbij Shimano ongetwijfeld technologie gebruikt van Pioneer waarvan ze de powermeter-divisie een tijd terug overnamen. Bij zowel de Dura-Ace R9200 als Ultegra R8100 serie cranks wordt er in beide armen gemeten, wat de nauwkeurigheid ten goede komt. Shimano claimt een nauwkeurigheid van 1,5%.
Cassettes, met nieuwe cassette-passing
Uit diverse spyshots die de voorbije periode opdoken, was het al redelijk duidelijk dat Shimano geen 10t-krans zou opnemen in de 12-speed wegracegroepsets. Het past geheel in hun strategie zoals eerder aangehaald: grotere kettingbladen hebben een hoger systeemrendement, iets dat bijvoorbeeld ook door Classified met hun Powershift naaf en 1×22/1×24 setups omarmd wordt. De kleinste kransjes op de verkrijgbare Dura-Ace en Ultegra 12-speed cassettes zijn dan ook ‘gewoon’ van 11 tanden voorzien.
En terwijl een 10t (of kleinere) krans op de cassette om een andere driver vraagt, zou dat dus hier niet het geval hoeven zijn. Toch heeft Shimano de cassettes een nieuwe spline-interface meegegeven. Over de redenen blijft het Japanse bedrijf stil in hun persbericht. Maar, voor je nu helemaal ape-shit gaat in de comments hieronder of op de socials van Shimano; de nieuwe spline is backwards compatible met de 11-speed HG-passing. Oftewel: de nieuwe 12-speed racefietscassettes passen gewoon op je huidige 11-speed compatibele wielsets.
Overigens levert Shimano voor zowel Dura-Ace R9200 als Ultegra R8100 (slechts) twee 12-speed cassette varianten: 11-30t en 11-34t. Shimano zegt dat vooral de 11-30t is geoptimaliseerd rondom de sweet spot van de zesde, zevende en achtste kransen, waar men veelvuldig op rijdt. Met name in dit bereik zou de kettingloop en schakelsnelheid/-souplesse erg goed zijn.
Remmen
Bij de remmen past Shimano nu het Servo Wave-principe toe, bekend van de mountainbike. Hierbij verandert de slag van remzuigers ten opzichte van de remhendel, waarbij het eerste deel sneller beweegt. Dit laat een grotere luchtspeelt tussen remblokken en remschijven toe, zodat de remmen stiller zijn, aldus Shimano.
Veruit de meest interessante nieuwigheid is de nieuwe manier van ontluchten; op de remklauw is de ontluchtingsnippel waarop je een slangetje aansluit, los van de ontluchtingsschroef. Dat betekent dus dat je niet meer het risico loopt de ontluchtingsslang los te tikken van de nippel, wanneer je diezelfde nippel open of dicht wilt draaien. Wat ons betreft een gevalletje ‘dat hadden we eerder moeten hebben!’.
Overigens, mocht het je überhaupt nog boeien: mechanische velgremmen zijn er ook (!).
Gewichten
Over levertijden doet Shimano vrijwel nooit uitspraken. Zo ook over prijzen. Gewichten hielden ze ook vaak voor zich. Maar in de voorbije jaren voorzien ze de persberichten wél steeds vaker van gedetailleerde overzichten. Zo ook nu. Ze vergelijken de gewichten van de nieuwe groepsets met de oude:
Dura-Ace en Ultegra gravelvarianten?
Met Shimano GRX meer dan goed geland in de gravelscene is de kans klein dat je Dura-Ace of Ultegra 12-speed gravelvarianten zult zien. Dat wat Sram met XPLR deed op Red, Force en Rival niveau, zal Shimano zeer waarschijnlijk niet doen. Al houdt niemand je tegen om met Dura-Ace R9200 of Ultegra R8100 offroad te rijden. Immers, cyclocrossers doen dat ook al jaren. Sterker; zelfs nu GRX er is, zullen zij ongetwijfeld gewoon Dura-Ace en/of Ultegra Di2 componenten blijven gebruiken, zoals ze dat de voorbije winter ook al deden.
Waarom dit weg-nieuws dan toch relevant is? Simpelweg omdat – met name Dura-Ace, maar in bredere zin het hele nieuwe Di2-semi-draadloze platform – duidelijk aangeeft welke richting Shimano opgaat. Daarmee is nog niet gezegd dat er een 12-speed semi-draadloze GRX groepset in de pijplijn zit, maar het behoeft weinig fantasie om in te beelden hoe een volgende generatie van die gravelgroepset-serie er uit kán zien.
En hetzelfde geldt natuurlijk voor XTR en XT Di2. Als dat ooit nog komt… Sram grossiert flink in het draadloze spul en bracht het nóg een trede lager in het programma met de lancering van GX Eagle AXS. “Shimano móet dus wel antwoorden!” Tja, dat kún je denken of zelfs roepen. Maar feit is dat Shimano niemand een antwoord verschuldigd is. Want keer-op-keer wordt bewezen dat de markt Shimano ook wel volgt, ook al komen ze met iets dat misschien net wat anders is dan je zou verwachten. Zo leuk en mooi als elektronisch en zelfs draadloze spul ook kan zijn; voor even zoveel fans zijn er bikers te vinden die er niets van moeten hebben. Shimano is traditioneel dé partij die je opties biedt. Misschien (nog?) niet elektronische opties in het middensegment, maar zeg nu zelf: heb je voor de kosten van zo’n groepset niet lever een net wat meer degelijke en lichtere mechanische optie?
Bron: bike.shimano.com
