Specialized Stumpjumper 15: Méér souplesse en controle dankzij Genie-demper

43 jaar geleden werd Specializeds eerste mountainbike gelanceerd: de Stumpjumper. Het was de eerste in massa geproduceerde mountainbike, die daarmee de wereldwijde hype voor dikbandige, overmaatse BMX-bikes mee in gang trok. Nu komt Specialized met de Stumpjumper 15. Deze vijftiende versie onderscheidt zich door een unieke luchtgeveerde achterdemper, waardoor de Stumpjumper 15 volgens de makers meer souplesse, meer controle én een meer speels gevoel combineert dan ooit mogelijk was. Dat klinkt als een hoop meer… marketing. Maar dankzij de nieuwe Genie-demper zou Specialized z’n uitspraken best wel eens waar kunnen maken.

Stumpjumper: 43 jaar oud

In 1981 begon Specialized aan z’n geschiedenis met de lancering van de Stumpjumper. En daarmee begon het merk óók aan de geschiedenis van de mountainbike. Klinkt als veel eer? Klopt, maar ere wie ere toekomt, want de Stumpjumper was de eerste in serie geproduceerde mountainbike. Specialized-oprichter Mike Sinyard had het bij het rechte eind dat die dikbandige, overmaatse BMX waar een stel vrijdenkende overjarige pubers de bergen ten noorden van San Fransisco mee exploreerde, wel eens een wereldwijde hit kon zijn.

Specialized Stumpjumper 1981 advertentie

Tussen 1981 en nu zit ruim veertig jaar. En in die jaren is de sport flink veranderd. Datzelfde kan gezegd worden van de Stumpjumper. Die begon als stalen mountainbike waarbij de enige vorm van vering banden, benen en armen was. Het idee destijds: een ultieme fiets ‘waarmee je overal komt’. Dat gaat wat Specialized betreft nog steeds op voor de Stumpjumper, want die is in de loop der jaren geëvolueerd tot een dikke fullsuspension voor de ruigste trails, waarbij je zelf óók omhoog trapt. Maar juist bij dit soort fietsen zijn er veel tegenstrijdige wensen. En die lijden maar al te vaak tot compromissen. Goede daal- en klimcapaciteiten, fijngevoelig aansprekende vering voor tractie en comfort, maar niet snel door de hele veerweg klappen; het zijn aspecten die technisch gezien snel haaks op elkaar staan voor een veersysteem.

Specialized zegt nu dankzij nieuwe Genie-dempertechnologie hier beduidend minder last van te hebben. Het is een alles-in-één-concept zoals dat nog niet eerder op de markt was. Maar het gevaar van een alles-in-één-concept is dat het nergens écht goed in is. Hét ultieme compromis is zelden het gouden ei, zeg maar. Maar voor je nu meteen dit artikel wegklikt: de nieuwe Genie-achterdemper is niet zo complex als de befaamde/beruchte Brain-dempers die je van de Epic xc-fullies kent. Nee, Genie is simpeler en… wat mij betreft voorzien van een terechte, treffende naam.

Specialized Stumpjumper 15

De nieuwe Specialized Stumpjumper 15 is onlosmakelijk verbonden met die nieuwe Genie-demper. Dat wil zo veel zeggen dat de Specialized-techneuten de lay-out van de vering volledig hebben afgestemd op wat de nieuwe demper kan.

Maar voordat we de details van de Genie-demper bekijken; wat brengt de nieuwe Stumpjumper eigenlijk aan tafel? De Stumpjumper is en blijft Specializeds allround trailbike en heeft nu achteraan 145 millimeter veerweg en tot 150 millimeter aan de voorkant. Qua achtervering is dat 5 millimeter minder dan bij de vorige Stumpjumper Evo, maar 15 millimeter méér dan bij de reguliere Stumpjumper van de vorige generatie. Maar ook hier geldt; het aantal millimeters vergelijken is niet zo relevant. Want door de Genie-demper is het hele spel sowieso anders.

Genie-demper: demper met twee veercurves

Wat die Genie-demper is? In feite een achterdemper met twee luchtkamers in serie, waarbij de tweede kamer wordt afgesloten wanneer je 70 procent van de demperslag bereikt. In de eerste 70 procent van de veerweg heb je dus een groter luchtvolume ter beschikking. Hiermee ontstaat een luchtdemper die zo soepel aanspreekt als een demper met spiraalveer, aldus Specialized. Iets dat door velen ook gezien wordt als heilige graal.

Dat gedrag is ook met andere luchtveren te bereiken, maar dat betekent vervolgens al snel dat je weinig ondersteuning hebt dieper in de veerweg en ook snel door de gehele veerweg heen ‘klapt’ op grotere oneffenheden. Dit is tegen te gaan door de veercurve progressiever te maken. Ofwel in demper, dan wel in de verhouding tussen veerweg en demperslag door middel van de lay-out van het veersysteem. Maar dit leidt er toe dat je maar zeer zelden de volledige veerweg kunt én zult gebruiken.

Genieus eenvoudig

Constructief is de Genie-demper best eenvoudig opgezet. En daarin schuilt in mijn optiek het ingenieuze. De Genie-demper is gebaseerd op een Fox Float luchtdemper en Fox maakt ze dan ook specifiek voor Specialized. Niettemin is de techniek door Specialized gepatenteerd en kan het ook op andere dempers toegepast worden.

Wat Specialized in bovenstaande illustratie de ‘Genie-band’ noemt is niets meer dan een grote afstopper die aan de zuigerstang is verbonden. Deze afstopper blokkeert de poorten naar de tweede positieve luchtkamer die rond de grote hoofdluchtkamer zit. En dat doet deze Genie-band voor de laatste 30 procent van de veerweg. Het resultaat is dat je in deze laatste 30 procent van de veerweg dus alleen nog de luchtdruk in de hoofdluchtkamer verhoogt en daardoor dus een andere veercurve hebt dan wanneer beide kamers verbonden zijn.

Door het kleinere luchtvolume in de laatste 30 procent van de veerweg wordt de veercurve steiler. Wat dus betekent dat je daar méér kracht nodig hebt voor dezelfde hoeveelheid te verplaatsen millimeters. Oftewel: de tegendruk is groter en je blaast dus niet zomaar door de gehele veerweg heen.

In bovenstaande illustratie zie in de Genie-band met de zuiger meebewegen. In het onderste plaatje heeft de Genie-band de poorten naar de buitenste luchtkamer afgesloten. Dat gebeurt vanaf 70 procent van de veerweg.

Genie: het ultieme compromis?

Vergeleken met andere luchtdempers laat de Genie-constructie toe om een lagere veerstijfheid te hebben aan het begin van de demperslag. Maar ook een veel steilere veercurve naar het einde van de veerweg. Specialized zegt dan ook dat de Stumpjumper 15 dankzij de Genie-demper meer veerweg gebruikt om dezelfde energie te absorberen. En dat resulteert in ‘superior bump-force management and better control’, zo lezen we in het persbericht. Hoe méér de demper beweegt (in een gegeven richting), hoe meer je inderdaad de mogelijkheid hebt om je dempingscircuit het werk te laten doen.

Dat wat Specialized met de Stumpjumper 15 nu claimt, is dat ze in feite dankzij de Genie-demper een fiets met twee gezichten in één hebben gemaakt. Genie voorziet in een vlakkere veercurve in het grootste gedeelte van de veerweg met pas in het laatste deel van de veerweg een sterke toename in de veercurve. Dat maakt het tot een speelse bike, die toch flink wat klappen op kan vangen, net zoals veel dikkere bikes. Juist die combinatie is uniek, of althans tot nu onmogelijk zonder allerlei complexe systemen die je tijdens het rijden moet verstellen. Bovendien kun je in de werkplaats nog behoorlijk wat invloed uitoefenen. Zo kun je niet alleen luchtvolume spacers monteren in de grote hoofdkamer, maar óók in de secundaire luchtkamer. Het is daarmee enorm instelbaar op een manier zoals dat nooit eerder kon.

Ten opzichte van de vorige Stumpjumper Evo gebruikt de Stumpjumper 15 méér veerweg bij dezelfde kracht. Maar doet dat óók zonder daarna meteen ‘door z’n hoeven te zaken’ en alle veerweg te gebruiken wanneer de klappen groter zijn of sneller komen.

Overigens koos Specialized er voor de anti-squat, de mate waarin trapkracht de vering verstijft, het midden te kiezen tussen de vorige generatie Stumpjumper en Stumpjumper Evo.

Volledig nieuw frame

Bij de Stumpjumper 15 is Specialized weggegaan van het ‘side arm‘-ontwerp van de vorige generatie. Daarbij zat een extra framebuis aan de rechterkant óm de demper heen voor meer stijfheid. Het huidige frame is visueel wat eenvoudiger, waarbij Specialized zegt vooral de focus te hebben gehad op de hevel tussen demper en achtervork. Die is iets zwaarder, maar die grammen bleken efficiënter te zijn om voldoende stijfheid in het frame te krijgen.

Géén asymmetrisch frame ontwerp dit keer. De zo karakteristieke framebuis (‘side arm’) die bij de vorige generatie rechts van de demper stijfheid moest geven, is nu weggelaten.

De hevel tussen demper, frame en achtervork is echter flink stijver gemaakt.

Bij alle versies van de Stumpjumper 15, inclusief de S-Works, gebruikt Specialized z’n Fact 11m-carbon voor zowel het voor- als achterframe. Alle modellen hebben Swat 4.0; Specializeds opbergvak in de onderbuis. Deze nieuwste versie is soepeler te bedienen, aldus het merk. Bovendien is-ie beter bestand tegen weersinvloeden (lees: regen en opspattend water) en is als een méér geïntegreerd ontwerp in de onderbuis weggewerkt voor een strakker uiterlijk.

Alleen elektronisch schakelen (!)

Andere framedetails zijn de niet door het bovenste balhoofdlager lopende kabels en leidingen, een afscherming tussen de liggende achtervork en voorframe, uiteraard een UDH-interface achteraan en een meervoudig verstelbare geometrie, waarover hieronder meer. Nog even over de leidingen en kabels: we zien slechts één kabelpoort per kant bij het nieuwe Stumpjumper 15 frame… Ja; Specializeds nieuwe trailbike is niet compatibel met mechanische derailleurs… Alle modellen worden dan ook geleverd met draadloos bediende Sram Transmission-onderdelen.

Géén kabels door het bovenste balhoofdlager. En links én rechts maar één kabelpoort. Met de remleiding rechts, de dropperbediening rechts… blijft er niets over voor een mechanische derailleur. De nieuwe Stumpjumper 15 heeft géén enkele voorziening om mechanisch te kunnen schakelen (!).

Geometrie

Al een paar jaar voert Specialized geen traditionele maataanduiding meer bij z’n dikkere fullies. Bij Specializeds ‘S Sizing’-concept baseer je de framemaat op je rijstijl en niet je beenlengte. De Stumpjumper 15 is er in de maten S1 tot en met S6. Daarbij kun je op basis van jouw lichaamslengte al snel tussen twee, of zelfs tussen drie maten kiezen. Kies de kleinste voor meer wendbaarheid. Wil je vooral stabiliteit; kies de grotere.

Eenmaal je framemaat geselecteerd, kun je alsnog zaken aanpassen. Allereerst is de Stumperjumper 15 als mullet-bike te gebruiken met vooraan een 29 en achteraan een 27.5 inch wiel. De S1 en S2-maten komen standaard als mullet. S3 tot en met S6 zijn rondom voorzien van 29 inch wielen. In alle gevallen kun je echter dus wisselen. Verder kun je de balhoofdhoek in drie stappen van 65,5 graden afvlakken naar 63 graden met een andere balhoofdcup. En achteraan is het lagerpunt tussen de liggende en staande achtervork te verstellen; hiermee verplaats je je trapas 7 millimeter in hoogte. In de laagste stand geeft dit meer stabiliteit, in de hoogste stand meer wendbaarheid.

De bovenste balhoofdcup is te verwisselen, waardoor je in drie standen de balhoofdhoek van 65,5 naar 63 graden kunt verstellen.

Door de flip-chip tussen liggende en staande achtervork te verstellen verandert de lengte met 10 millimeter meer of minder en komt de trapashoogte 7 millimeter omlaag of omhoog.

Modellen

Specialized meldt ons dat er vijf Stumpjumper 15-modellen bij lancering zijn. Dat begint met de Stumpjumper 15 Comp voor 6.500 euro. Die krijgt vooraan een Fox Float 36 Rhythm voorvork en Srams nieuwe S-1000 Eagle Transmission aandrijving. De Genie-achterdemper is gebaseerd op een Fox Float Performance. De tweede in de lijn is de Stumpjumper 15 Expert voor 7.500 euro voorzien van een Fox Float 36 Performance Elite voorvork en een Genie-versie van de Float Performance Elite achterdemper. Hierbij heb je een Sram GX Eagle Transmission aandrijving.

Dan is er nog de Stumpjumper 15 Ohlins. Een beetje een vreemde eend, want bij deze 8.500 euro kostende Stumpjumper 15 krijg je een Ohlins een TTX 22 M spiraalveer-achterdemper. Juist ja, dus zónder de Genie-achterdemper. Vooraan is een Ohlins RFX38 M.2 29 TTX voorvork gemonteerd. Ook deze bike heeft een Sram GX Eagle Transmission.

Voor 9.500 euro heb je de Stumpjumper 15 Pro met Fox Float Factory-veerelementen (achteraan met Genie-technologie) en Sram XO Eagle Transmission. Bovendien komt deze bike met de nieuwe Roval Traverse SL II carbon wielen. En uiteraard is er een S-Works Stumpjumper 15. Ook deze heeft Fox Float Factory veerelementen en Roval Traverse SL II-wielen, maar krijgt de dikste Sram XX Eagle Transmission mee. Voor deze versie betaal je 13.000 euro. Een los S-Works Stumpjumper 15-frame koop je voor 4.500 euro.