Met slechts een kleine teaser in de vorm van wat steekzinnen en wat ‘gelekte’ foto’s van een proto-setup, geeft SRAM alvast prijs wat ze in juli officieel zullen presenteren. Naast de bestaande XX groepset met een 2×10 setup, komt er een XX1 groep, waarbij die 1 refereert aan één enkel voorblad zoals dat ook al in diverse geruchten vermeldt werd.

Het gebruik van slechts één voorblad is al gemeengoed bij downhill; je hebt daar vaak niet veel spreiding in ratio’s nodig en hebt liever een goede chainguide die er voor zorgt dat je ketting niet van het blad vooraan af valt, wat het gebruik van een voorderailleur ook in de weg staat. Enduro/All Mountain rijders zagen in die laatste ook een reden om een ‘single ring setup’ te prefereren. Ook menig XC racer probeerde het uit en ontdekte dat een dergelijke setup goed werkbaar bleek te zijn voor een groot deel van de parcoursen en meteen een gewichtsvoordeel met zich mee bracht.

Een bijkomend voordeel van het gebruik van slechts één voorblad zagen we al bij de introductie van de Hammerschmidt van SRAM. Doordat de ketting vooraan niet noemenswaardig van positie verandert, kan de kinematiek van een veersysteem geoptimaliseerd worden om te allen tijde zo min mogelijk invloed te hebben van de aandrijfkrachten.

Het totale bereik van zo’n setup is logischerwijs beperkter dan met twee of drie bladen vooraan en daarmee per definitie niet geschikt voor iedereen, tenzij je dus de schakelbare Hammerschmidt toe past, maar daarbij is van gewichtsbesparing niet echt meer te spreken.

SRAM voorzag echter in de voordelen van één single ring setup voldoende reden om verder te denken en tackled naar eigen zegge met deze XX1 groep ook het voorheen beperkte ratiobereik door een nieuwe ‘wide-range’ cassette te gebruiken.

Heel veel laat SRAM er nog niet over los, maar op de paar foto’s die inmiddels op de digitale singletracks rond zwerven is op te maken dat men een 11 speed cassette toepast, waarbij er een extreem groot tandblad is toegevoegd met 40 of 42 tanden en het kleinste tandblad is verkleint naar 10 tanden. Dit kleinste tandblad lijkt tevens de lockring van de gehele cassette te zijn en diverse andere media geven te kennen dat het grootste tandblad los aan het op-één-na-grootste blad is bevestigd. Daaruit zou de conclusie kunnen worden getrokken dat de totale montage-breedte niet of nauwelijks breder is dan de standaard 10 speed cassettes, aangezien het grootste kettingblad dusdanig groot is, dat deze makkelijk dichter naar het midden van het wiel geplaatst kan worden, aangezien de spaken op die straal ook al schuin naar het midden van het wiel lopen.

Je kunt je echter ook afvragen wat dit doet met de kettinglijn en wat er met name van de ruimte over blijft tussen een breed uit gevallen band in combinatie met een korte achtervork en de ketting zelf.

Aan de andere kant lijkt het extra ‘bij plaatsen’ van een krans op een 10 speed cassette wel een voor de hand liggende optie. Immers een 11 speed ketting ontwikkel je ook niet ‘eventjes’. Then again, het vraagt nog altijd wel om een geheel nieuwe derailleur…

Met een hedendaagse derailleur zou het nagenoeg onmogelijk zijn om naar zo’n grote kettingbladen te schakelen. De foto’s tonen dan ook een prototype waarbij de parallellogram constructie herzien is en de kabelgeleiding en -bevestiging sterk afwijkt van de huidige generatie SRAM derailleurs. Uiteraard verwachten we de Type 2 technologie om de ketting meer op spanning te houden. Verder is het interessant om te zien dat de bevestiging van de gehele derailleur ook afwijkt van de huidige versies. Of dit direct impliceert dat SRAM zonder blikken of blozen de nieuwe bevestigingsstandaard van de Japanse concurrent adopteert, zal nog moeten blijken.

Vooraan ontbreekt een chainguide. De informatie die SRAM al wel deelde zinspeelt op een innovatie die mogelijk ook kan wijzen op het gewijzigde ontwerp van het tandblad die dit mogelijk zou moeten maken. We zien dat de helft van de tanden duidelijk een dikker profiel hebben, maar of dit echt voldoende zal zijn om de ketting ten alle tijde op het blad te houden, moet de praktijk wat ons betreft nog uit wijzen.

SRAM geeft te kennen dat er zowel een Trigger als GripShift optie beschikbaar zal komen. Bij gelijkblijvende afstand tussen de tandbladen zouden deze dan ons inziens wel backwards-compatible kunnen zijn met de huidige 10 speed derailleurs, je hebt dan alleen een ‘klikje’ over.

Single ring setups met een bredere ratio range achteraan… de toekomst? Niet alleen voor Enduro/All Mountain, maar mogelijk ook cross country en daarmee dus de grootste groep gebruikers? Het zou een shifter schelen en je schakelt dan slechts alleen nog met een schakelaar wat eigenlijk ook een pak logischer lijkt…

Meer informatie zal ongetwijfeld volgen wanneer SRAM het systeem officieel presenteert tijdens het Crankworx evenement in Les 2 Alpes gehouden van 9 tot en met 15 juli.

Bron: www.sram.com

Update 28 mei

Inmiddels komen steeds meer details van de XX1 groepset bovendrijven. Bikeradar weet meer informatie te vertellen die het plaatje meer compleet maken.

Nieuwe cassette; nieuw freewheelbody
Zoals verwacht is de cassette gebaseerd op de XX 10 speed cassette en wordt er bevestigd dat het kleinste kettingwiel 10 tanden bevat. Dit kleinste kettingwiel is de te klein om op een standaard freewheelbody te monteren, waardoor de SRAM engineers een nieuwe body hebben moeten ontwikkelen; de XD body.

Het nieuwe XD ontwerp heeft slechts over een korte lengte nog splines voor het overbrengen van koppel van de cassette naar de body, daarnaast is schroefdraad voorzien om de cassette vast te zetten en de rest van de body is teruggedraaid naar een kleinere diameter.

“A slight modification of what’s currently in use”, aldus Bikeradar’s schrijven. Een kleine modificatie of niet, het ontwerp wijkt af van de bekende body ontwerpen en één op één uitwisselen van een body zal vooral afhangen van het naafontwerp. De modificaties hebben alleen plaats gevonden aan de buitenzijde van de body, dus theoretisch zou elk huidig naafontwerp aangepast kunnen worden om met een XX1 setup te werken. Of andere naaffabrikanten een aparte body specifiek voor deze setup zullen gaan maken, is nog maar sterk de vraag. Vooralsnog zou een uitwisselbaarheid met de SRAM-eigen body logischerwijs SRAM naven gegarandeerd zijn, maar we zagen ook al een XX1 groepset in combinatie met een Mavic wiel en ook DT Swiss heeft te kennen gegeven compatible te zijn.

Straight P derailleur
In het artikel van Bikeradar zien we ook meer details terug van de achterderailleur. Zoals al eerder aangegeven betreft dit een specifiek ontwerp en wijkt het zelfs erg veel af van wat we kennen. Waar een ‘normale’ derailleur bestaat uit een parallellogram constructie die de kettingkooi in een hoek nagenoeg parallel aan de conusvorm van de cassette beweegt (‘slant parallellogram’), beweegt de nieuwe XX1 derailleur zuiver lateraal.

“Originally, the first prototype of this was built for a downhill bike. We built it because when bikes hit bumps, the derailleur absorbs the shock of that chain. So you hit a bump today and you’ve got your chain mass and your derailleur mass. It can actually activate the parallelogram and cause ghost shifting. If you add a clutch to that and you’ve really significantly stopped that force, you’ve actually added to the potential for ghost shifting. We’ve compensated for that in current Type 2 rear derailleurs by not decreasing our spring tension in derailleurs.” – aldus Chris Hilton, SRAM’s drivetrain product manager, in gesprek met Bikeradar.

Juist… Dus waar we recentelijk nog vertelt kregen dat een remming op kettingkooi, zoals in de Type 2 derailleurs wordt bewerkstelligd, de ketting strakker op het kettingblad vooraan houdt, zou het dus ook meer ghost-shifts kunnen initiëren?

Bij een derailleur met een ‘slant parallellogram’ constructie, blijft de afstand tussen het bovenste derailleurwieltje en de kettingwielen van de cassette telkens nagenoeg gelijk. Dit garandeert voldoende ketting ingrijping rond de cassette en zorgt voor snelle schakelacties. Om ditzelfde effect te krijgen op de nieuwe Straight P derailleur is het bovenste derailleurwieltje ver uit het midden van het draaipunt van de kooi geplaatst. Door de verdraaiing van de kooi ten gevolgen van het kettinglengte-verschil dat ontstaat door te schakelen (je ketting ligt gaat over een langere of kortere lengte op de cassette aanliggen), kantelt het derailleurwieltje dusdanig dat de afstand tot de kettingwielen nagenoeg identiek blijft. Daarmee wordt ook direct bepaald dat dit derailleurtype alleen werkt in combinatie met een enkel blad vooraan. SRAM geeft zelf ook aan dat door deze constructie dit type derailleur niet geschikt is voor full suspension ontwerpen waarbij de beweging van de achtervering een flink effect heeft op de kettinglengte.

Chain Management: single ring tandontwerp en ketting
De al eerder benoemde tandprofilering van het voorblad is inderdaad specifiek afgestemd om de ketting meer ‘vast te houden’. De dikkere, meer vierkante tanden, zijn bedoelt om gesynchroniseerd in de brede schakels van de ketting in te grijpen. Omdat er vooraan nooit geschakeld wordt, kan er dus gebruik gemaakt worden van specifieke tanden voor elk specifiek deel van de ketting.

Daartoe is de ketting ook aangepast. Dat dit een 11 speed aandrijflijn betreft, wilde nog niet zeggen dat er een 11 speed specifieke ketting ontwikkeld moest worden, wanneer men, zoals ook blijkt, de onderlinge afstand tussen de versnellingen gelijk houdt met de 10 speed cassettes. De 11 speed onderdelen zijn dan ook niet uitwisselbaar met die van Shimano of Campagnolo. Niettemin is er toch een specifieke 11 speed ketting ontwikkeld. Deze is dus groso modo even breed als de 10 speed SRAM ketting, maar de breedste schakels zijn aangepast (versmalt) om samen met de dikkere tand op het voorblad steviger met elkaar in te grijpen. Dit zou een betere ingrijping geven, stiller moeten lopen en een verhoging van levensduur geven.

Echter: “Aggressive trail and enduro riders might still choose to run some sort of minimal upper guide, if only for peace of mind” – aldus Hilton.

Bron en foto’s: www.bikeradar.com

JB