Sram Red XPLR AXS: 13-speed voor gravelbikes

Publiek geheim: 13-speed groep voor gravelbikes met een full-mount-derailleur

Dat er een nieuwe gravelgroep bij Sram in de pijplijn zat was een publiek geheim. Als je namelijk sporters tijdens de gravelwedstrijd Unbound in het Amerikaanse Kansas (juni) laat rijden met je nieuwste groep, dan kun je er vanuit gaan dat er aandacht voor is. Uiteraard deed Sram geen mededelingen over die nieuwe groep, maar het liet weinig aan de fantasie over. Of toch wel? Wat in elk geval duidelijk was, is dat de nieuwe derailleur sterk leunt op het Transmission-systeem dat Sram voor mountainbikes heeft. Een full-mount-derailleur dus die rechtstreeks aan het frame gemonteerd wordt. Verder een grote cassette met, jawel, 13 kransjes.

Sram trekt nu het officieel het doek van z’n Red XPLR AXS 13-speed gravelbikegroep, die dus naast de 12-speed in het programma staat. Daarbij maakt de nieuwe gravelgroep volop gebruik van de Red-componenten die niet XPLR-specifiek zijn, zoals de rem-/schakelgrepen, de remklauwen, 12-speed (!) ketting en (in de basis) de cranks. Nieuw zijn dus de XPLR-achterderailleur en de specifieke cassette (die op de bekende XDR driver past), die beide sterk leunen op Transmission-mountainbiketechnologie. Bij deze technologie gaat Sram prat op de verregaande optimalisatie van de tandprofielen, om schakelen onder last beter en soepeler dan ooit te laten verlopen. Iets dat ze zeker is gelukt, maar met minder snelle schakelacties als compromis. Saillant detail is daarom dat Sram duidelijk een punt maakt van het feit dat XPLR sneller schakelt dan Transmission.

Voorbode voor definitieve voorderailleurloze toekomst?

Red is Srams meest high-end groep en met prijzen vanaf 3.200 euro (!) is het qua positie in de markt misschien niet de meest interessante. Maar wél qua technologie. Want de lancering van Red XPLR AXS 13-speed is natuurlijk een voorbode van wat Sram met z’n andere gravelspecifieke XPLR-groepen gaat doen. En naar alle waarschijnlijkheid ook met z’n weggroepen. Het is bekend dat Sram al jaren de voorderailleur liever kwijt dan rijk is. Schakelen onder last is bij een voorderailleur namelijk een behoorlijke uitdaging. Bovendien biedt het weglaten frame-ontwerpers meer vrijheid. Het feit dat de door Sram gesponsorde Visma-Lease-a-Bike renners meermaals tijdens de grote rondes dit jaar óók al met een 1x(12)-systeem reden, onderstreept Srams intenties nog verder.

Bij mountainbikers is de eliminatie van de voorderailleur al een gepasseerd station. Bij gravelbikes is het echter nog geen uitgemaakte zaak en bij racefietsen al helemaal niet. Met alleen cassette-schakelingen lever je namelijk in op het totale bereik óf op stapgrootte. Bovendien rijd je bij een 1x-setup vaker met een (extreem) schuine kettinglijn, wat fnuikend is voor de efficiëntie. Iets dat zéker bij racefietsers in het profpeloton een thema is.

Voor gravelbikers is het voorderailleurloze idee minder vreemd. Juist omdat er iets duidelijkere voordelen tegenover staan. Op een gravelbike schakel je gemiddeld genomen vaker onder last en een voorderailleur en het extra kettingblad betekenen vaak een beperking van de maximale bandbreedte die in het frame past.

Een ander punt dat Sram blijft herhalen, is dat een 1x-setup simpel(er) is qua bediening. Bovendien heb je (in het geval van Sram) maar één accu op peil te houden (los van de knoopcellen in de grepen).

Géén Transmission, wél een full-mount-derailleur

Met Red XPLR AXS introduceert Sram nieuwe schakeltechniek voor gravelbikes. De derailleur en cassette lijken sterk op wat Sram bij Transmission voor mountainbikes doet. Maar om meteen duidelijkheid (proberen) te scheppen: Red XPLR AXS is géén Transmission. Transmission is een naam die Sram expliciet gebruikt voor z’n mountainbikegroepen. Voor gravelgroepen gebruikte Sram de term ‘XPLR’ al en blijft dat ook doen. Technologisch lijkt de nieuwe Red XPLR AXS 13-speed gravelgroep wel op de Transmission-mountainbikegroepen, maar er is een cruciaal verschil. Daarover zo dadelijk meer.

Wat is er wél hetzelfde? Onder anderen de manier waarop de derailleur aan het frame gemonteerd wordt. Sram introduceert met Red XPLR AXS z’n eerste gravelspecifieke full-mount-derailleur. Full-mount is een montageprincipe dat we bij Transmission z’n intrede zagen doen. Mountainbikers zijn – zonder dat vooraf te weten – de voorbije jaren al wat voorbereid op de komst van Transmission in de vorm van de Universal Derailleur Hanger, kortweg UDH, die op veel nieuwe mountainbikeframes z’n intrede deed.

Voor gravelbikers die niet volledig op de hoogte zijn van de laatste grappen en grollen bij mountainbikes: de UDH is een universeel derailleurpat. Deze komt in plaats van merkspecifieke exemplaren, zoals je tot dan toe gewend was. De UDH zelf was in feite een Trojaans paard. Om een UDH-compatibel frame te maken, moet het rechter uitvaleinde van het frame zeer specifiek zijn vormgegeven. En die vormgeving was er niet alleen voor de UDH, maar vooral om de weg te plaveien voor rechtstreekse framemontage van derailleurs. Dus een montage zónder losse pat. ‘Full-mount’ noemt Sram dit. Tegelijkertijd blijven frames met de UDH-interface en een UDH dus backwards compatible met reguliere derailleurs.

Intussen zijn er ook talloze gravelbikes de markt op gekomen met een UDH-montagestandaard. Een globaal plot dus van Sram in aanloop naar een nieuwe generatie XPLR en wie weet wat nog meer…

Wat is full-mount?

Srams full-mount-derailleurs monteer je volledig óm een UDH-frame-uiteinde. De binnenzijde van de derailleurmontage is meteen de aanslag voor je achterwiel en de steekas schroef je ook hierin vast. Samen met de goed gedefinieerde Sram XDR-cassette passing op achternaven, is de exacte positie van zowel cassette als derailleur daarmee erg nauwkeurig bepaald. Bovendien is het geheel véél stijver. En met die stijfheid én nauwkeurigheid weet Sram daarom meteen twee zaken in de kiem te smoren die méér kransjes en schakelprecisie in de weg zaten.

Bij gevolg kun je dus ook af zónder instelmogelijkheden. En die vindt je, net als bij de Transmission-derailleurs, dan ook niet op de nieuwe XPLR AXS-derailleur. Je monteert hem volgens de voorschriften en… klaar. Geen fijnafstelling meer (nodig) en dus óók geen verloop meer van de derailleur.

Wat als je valt?

‘Maar wat als je valt? Dan is de boel toch krom?’. Terechte vraag, maar het antwoord is in veruit het merendeel van de gevallen – volgens Sram – resoluut ‘nee’. De nieuwe derailleur-constructie is namelijk veel sterker en stijver. Bovendien heeft de Red XPLR AXS 13-speed derailleur net als de Transmission-exemplaren een overload clutch. Krijgt de derailleur zijdelings een tik, dan kan-ie gewoon uit de weg bewegen. Klemt er iets tussen ketting? Of klapt er in rijrichting iets groots tegen de derailleur, dan draait de derailleur juist rond z’n montagepunt naar achteren. Terugduwen en doorfietsen is dan het devies.

Beschadigt het frame dan niet eerder?

‘Er moet toch iets stuk gaan? Beschadigt het frame dan niet juist eerder?’ Ook daar is het antwoord volgens Sram ‘nee’. Het hele full-mount-concept omvat niet alleen een veel sterkere en stijvere derailleur, maar óók de steekas die ín de derailleur wordt vastgeschroefd. Zodra je die hebt aangedraaid, is de hele constructie van frame uiteinden, achternaaf én derailleur als geheel erg stijf. De kans dat je je frame beschadigd is daarmee orden lager dan bij de authentieke constructie met een losse pat, zo claimt Sram. En hoewel sommigen ‘op internet’ frames hebben zien sneuvelen door/dankzij Transmission, blijft de stortvloed aan framebreuken tot dusver uit. Constructief beschouwd snijdt Srams insteek in onze optiek zéker hout.

Red XPLR AXS derailleur

De Red XPLR AXS 13-speed derailleur deelt z’n technologie uiteraard met de Transmission-mountainbikederailleurs. Toch is het grotendeels een ‘eigen’ derailleur. Niet op de eerste plaats omdat het een 13-speed exemplaar betreft dat is afgestemd op de 10-46t XPLR-cassette. Uitwisselbaarheid met de Transmission-groepen is er dan ook nadrukkelijk niet.

Opvallend is dat de batterij meer ‘bovenin’ het bovenste deel van de derailleur gemonteerd. We zagen dit ontwerp al eerder bij de (‘goedkopere’) GX Eagle Transmission-derailleur. De batterij zit op deze manier een stuk beter beschermd dan bij de XO, XX en XX SL Eagle Transmission-derailleurs, waar-ie achterop zit.

Net als bij de Transmission-exemplaren zijn diverse onderdelen van de XPLR-derailleur te vervangen. Mocht er onverhoopt toch wat stuk gaan, dan kun je je derailleur ‘refurbishen’ met losse onderdelen of sub-assemblages. Daarbij zijn de derailleurwieltjes wél identiek aan de XX SL Eagle Transmission-derailleur. De vergrendeling van de batterij is identiek aan die van de GX Eagle Transmission-derailleur. De rest is Red XPLR AXS-specifiek en dus niet uitwisselbaar met de onderdelen van andere Transmission-derailleurs.

De Red XPLR AXS-derailleur heeft een clutch die werkt op basis van een veer en wrijvingsmechanisme in het scharnierpunt van de kettingkooi, om daarmee klapperen (en aflopen) van de ketting zo goed mogelijk tegen te gaan. De cage lock laat je vervolgens toe om de kettingkooi naar voren toe vast te zetten, om een wielwissel te vergemakkelijken.

Het onderste derailleurwieltje is een zogeheten Magic Wheel. Hierbij kan het (aluminium) binnenste deel ten opzichte van de kunststof ring met vertanding los verdraaien. Het idee hierbij is dat wanneer er vuil ophoopt of een takje de boel blokkeert, de ketting tóch door kan draaien.

Red XPLR 13-speed 10/46t-cassette

Sram geeft in z’n persbericht aan dat het gravelpubliek breed is en dat ze voor elk type gravelbiker een groep willen aanbieden. Aan de ene kant zijn er gravelbikers die simpelweg een groot bereik willen hebben. En bij Sram kunnen die bikers tot dusver kiezen voor een set-up waarbij ze gebruik maken van de Eagle mountainbike-derailleur en -cassette. Daarmee hebben ze een bereik van 500 tot maximaal 520 procent met respectievelijk de 10/50t en 10/52t 12-speed cassette-opties die Eagle biedt. Volgens Sram maakt dit type gravelbiker slechts 15 procent uit van de gravelpopulatie.

Sram gaat verder door te zeggen dat zo’n 30 procent van hun klanten voor een 2x-setup kiest omwille van een meer all-road-toepassing met vooral minimaal benopte banden. 2x biedt volop bereik (tot 502 procent bij een 46/33t crank set-up en 10/36t cassette) én kleine stappen om de pedaalcadans optimaal te houden.

60 procent van de gravelbikers is volgens Sram echter het beste uit met XPLR. Of ze dit baseren op verkoopgetallen of op doorwrocht marktonderzoek is niet duidelijk. XPLR boodt tot dusver een bereik van 440 procent, met de 10/44t-cassettes bij de 12-speed XPLR-groepen.

Meer bereik en kleinere stappen

Verspreid over 13 kransjes – 10, 11, 12, 13, 15, 17, 19, 21, 24, 28, 32, 38, 46t – biedt Sram met Red XPLR-cassette een groter bereik van 460 procent, terwijl onderop de sprongen wat zijn verkleind voor een optimale cadans.

Qua constructie volgt de Red XPLR-cassette de Transmission-tegenhangers. De onderste tien kransen zijn uit één stuk staal gefreesd. De grootste drie kransen zijn individueel uit aluminium gesmeed en onderling met pinnen verbonden. Het geheel weegt daardoor 288 gram, wat voor een cassette met dit bereik licht is.

Merk overigens op dat deze 13-speed cassette gebaseerd is op een 12-speed krans-spatie. De Red XPLR-cassette is dus ‘gewoon’ compatibel met de 12-speed Flattop-kettingen van onder meer de 12-speed Red-groep. Sram kan dit doen omdat – dankzij het full mount-principe – de hele cassette 2,5 millimeter verder naar buiten staat ten opzichte van het wiel. Bij Transmission 12-speed is er dus meer ruimte tussen de spaken en de grootste krans. Bij XPLR wordt die ruimte dus benut voor een extra krans.

De cassette heeft dus een XDR-passing en past dus ook alleen op de specifieke XDR-drivers, die we al kende van de vorige groepen. Niettemin is de cassette uiteraard alleen in combinatie met de nieuwe Red XPLR-derailleur te gebruiken, omdat-ie omdat het een 13-speed cassette betreft.

Sneller dan Transmission

De gelijkenissen tussen de Red XPLR AXS-derailleur, XPLR-cassette en de Transmission-tegenhangers zijn natuurlijk groot. Hét grote punt bij Transmission is dat Sram daar een verregaande optimalisatie heeft doorgevoerd om de ketting uiterst nauwkeurig onder volle last te laten schakelen. Sterker; hoe harder je trapt, hoe beter en soepeler Transmission schakelt.

X-Sync vertanding

Waar een ketting op een ‘ouderwetse’ cassette in de meeste gevallen ook wel schakelt op de schakelhulpprofielen, kan de ketting óók verplaatsen buiten die zones. En dat merk je in de regel als een grovere schakelactie. Door de tanden op cruciale plekken rondom de krans juist dikker te maken (‘X-Sync’, noemt Sram dit), kan Sram veel meer garanderen dat de ketting ook alleen dáár verplaatst waar een schakelprofiel een soepele overgang naar de volgende krans kan bewerkstelligen. Juist daardoor schakelt Transmission onder last extreem soepel.

In onze ervaring klopt de claim van Sram ontegenzeggelijk. En zoals we tijdens onze test van XO Eagle Transmission ook al zeiden; dat is werkelijk een huzarenstuk qua engineering. Het komt echter ook met een groot nadeel: de schakelacties gaan trager. Je kunt bovendien slechts één krans per keer schakelen. Bij e-bikes, waar je een motor in het vooronder hebt die je alsnog de berg op trekt, ongeacht het verzet en suboptimale pedaalcadans, is dat niet zo’n probleem, zo ondervonden we. Op een spierfiets, echter… dan is die traagheid een serieus nadeel op met name steile, technische secties. Op het vlakke of onder meer gematigde omstandigheden is de traagheid minder een probleem, maar nog steeds merkbaar.

XPLR heeft geen X-Sync-vertanding

Sram gaf bij de lancering van Transmission al aan dat het iets trager schakelt. Maar nu wordt dat nog eens expliciet onderkend dat dat – tussen de regels door – voor met name spierfietsers misschien niet zo ideaal is. Want in z’n persbericht geeft Sram aan dat de Red XPLR ‘prioriteit geeft aan schakelsnelheid en soepele ratiostappen bóven het schakelen onder volle belasting’. De cassette heeft om die reden dan ook niet de complexe X-Sync-vertanding en lijkt daarmee dus veel meer op een ’traditionele’ cassette.

12-speed flattop ketting

Door de full mount constructie heeft Sram de cassette dus 13 kransen kunnen geven, gebaseerd op 12-speed spatie. Er is dus géén specifieke Red XPLR AXS 13-speed ketting, maar de 13-speed groep werkt dus met de flattop-exemplaren van de 12-speed Red-groep. Deze HollowPin-ketting is met 236 gram (114 links) Srams lichtste ketting en bovendien de stilste, zo claimt Sram.

Red XPLR cranksets

Bij de cranksets worden dezelfde opties geboden as bij de reguliere Red 12-speed-groep, zij het dan dus exclusief met maar één kettingblad vooraan. De crankarmen zijn dus van carbon, met als enige verschil dat er een langere trapas gebruikt wordt. Red XPLR AXS 13-speed heeft een kettinglijn van 47,5 millimeter, wat 2,5 millimeter méér is dan bij Red 12-speed. Voorheen noemde Sram dit bij z’n gravelgroepen ‘Wide’, maar de bredere cranks krijgen nu gewoon het ‘XPLR’-label mee. Ze hebben een Q-waarde van 150 millimeter, wat dus een 2 millimeter bredere pedaalstand geeft dan bij Shimano GRX 12-speed.

De carbon armen hebben de nieuwe 8-bouts bladbevestiging en er zijn diverse opties voor kettingbladen. Een vermogensmeter is ook leverbaar. Die wordt bevestigd op de 8-bouts verbinding, waarna specifieke kettingbladen middels Thread Mount op de vermogensmeter wordt bevestigd. De Red XPLR AXS-vermogensmeter heeft 1,5 procent nauwkeurigheid en meet het vermogen van het linker- én rechterbeen.

Er zijn crankarmen van 160, 165, 167,5, 170, 172,5 en 175 millimeter lengte te kiezen. Qua kettingbladen heb je de keuze uit 38, 40, 42, 44 en 46-tands exemplaren voor montage op de 8-bouts bevestiging of via Thread Mount op de vermogensmeter. De Thread Mount kettingbladen voor de Red XPLR AXS vermogensmeter zijn overigens niet compatibel met andere vermogensmeters van Sram met Thread Mount-montage.

Rem-/schakelgrepen

Bij de vernieuwing van z’n Red AXS 12-speed groep dit voorjaar, introduceerde Sram compleet nieuwe rem-/schakelgrepen. En deze worden ook gebruikt bij de Red XPLR AXS 13-speed set-up. Bij de nieuwe greep is Sram van een trekkende remcilinder naar een meer conventionele duwende remcilinder gegaan. Daardoor is de hele lay-out van de greep volledig herzien en vooral compacter geworden.

Het scharnierpunt van de remgreep is ook hoger geplaatst, wat een gunstig effect heeft op de overbrengingsverhouding van knijp- naar remkracht. Voor dezelfde remkracht hoef je nu minder hard te knijpen. Volgens Sram is de nieuwe Red-remhendel van bovenop de greep gemakkelijker met één vinger te bedienen.

De body van de greep is verkleind in omtrek en is 5 tot 7 millimeter langer, afhankelijk van waar je meet. Toch zouden de grepen je zit niet meer gestrekt maken, omdat je ze anders monteert op je stuur dan de vorige generatie grepen.

Remklauw en remschijf

Ook de remklauw en de remschijven werden bij de introductie van de nieuwste generatie Red door Sram herzien. Zo is de remklauw nu stijver. Ook is de plek waar de remzuigers hun druk op de remblokken uitoefen verder naar de omtrek van de remschijf verplaatst. Sram claimt dat hierdoor de remdruk op een nuttiger deel van de nieuwe remschijf overgebracht wordt. En dat geeft meer consistente remprestaties. De vernieuwde Paceline X-remschijven zijn bovendien ook 8 gram lichter dan de voorgaande Centerline XR-exemplaren. De Paceline X-remschijven zijn er in 140 en 160 millimeter diameter en alleen met centerlock-montage.

Sram Red XPLR AXS 13-speed gewichten en prijzen

Gewichten

Sram maakt er toch wel een zwaarwegend (…) punt van dat Red XPLR AXS de lichtste gravelgroep is. Omdat kracht bij te zetten geven ze een overzicht van de nieuwe 13-speed Red XPLR (modelcode ‘E1’) vergeleken met de versie (modelcode ‘D1’), Red XPLR eTap AXS genaamd én de huidige Sram Force XPLR AXS (modelcode ‘D2’) set-up.

Prijzen

De 13-speed Sram Red XPLR AXS-onderdelen zijn per direct verkrijgbaar. Parallel aan deze officiële introductie zullen ook diverse fietsfabrikanten al gravelbikes presenteren voorzien van de nieuwe XPLR-groep. Red is Srams meest high-end groep, dus je kunt ook een high-end prijs verwachten. Reken op een complete Red XPLR AXS 13-speed groep een prijs vanaf 3.200 euro, voor een set-up zónder vermogensmeter.

Bron en meer info: sram.com