De gravelbike gaat de mountainbike achterna… en haalt hem zelfs in
We hebben het wel vaker gezegd: bij gravelbikes gebeurt één-op-één alles wat bij de mountainbike al is geprobeerd. Of dat nu gaat over routeproblematiek, trends en events, of techniek en marketing: de gravelbike volgt nauwgezet wat er bij de dikbandige tweewielers al sinds hun conceptie als massaproduct in de jaren ’80 tot vandaag gebeurd.
In verhouding tot gravelbikes gaan de ontwikkelingen bij mountainbikes echter traag. Noem het effect van de remmende voorsprong. Want bij het sportieve liefdeskind van de racefiets en mountainbike kan het niet snel genoeg gaan. Niet in de laatste plaats omdat de markt voor racefietsen en mountainbikes wereldwijd behoorlijk in het slop zit, terwijl gravelbikes blijkbaar niet aan te slepen zijn. Modelintroducties volgen elkaar snel op, met veranderingen aan de geometrie die duidelijk uit het handboek “Geometrie voor mountainbikes” komen. Ook vering is inmiddels niet meer voorbehouden aan mountainbikes. Maar het grootste nieuws bij zowat elke introductie van een nieuwe gravelbike is “nu nóg breder”, daar waar het de banden aangaat. En uiteraard nemen ook de velgbreedtes toe, maar iets minder gezwind.
Dat wil niet zeggen dat er geen pogingen gedaan zijn om de boel eens grondig op te rekken. In 2019 introduceerde Roval – het wielenmerk van Specialized – al eens de Roval Terra CLX Evo gravelwielen. Die hebben een velg met een binnenbreedte van 30 millimeter. Een doorslaand succes is het niet geworden, want vijf jaar later ligt de consensus voor gravelbikes bij 24 tot 25 millimeter. What’s next? Nog een millimetertje meer? “Gepruts in de marge!” Dat is ongeveer wat ze bij Zipp gedacht moeten hebben. Ook die 30 millimeter van Roval? Ja, bij Zipp lachen ze erom: zij brengen nu de 303 XPLR gravelwielen met carbon velgen met een binnenbreedte van 32 millimeter. Ja, velgen voor gravelbikes die negen tegen tien breder zijn dan de exemplaren op je huidige mountainbike…
Zipp 303 XPLR aero-gravelwielen met 32 millimeter binnenbreedte
Voor Zipp is snelheid een belangrijk uitgangspunt bij de ontwikkeling voor al z’n producten. De nieuwe Zipp 303 XPLR wielen zijn dan ook ontwikkeld met gravelracen als toepassing. Dat er dan aan aerodynamica gedacht wordt klinkt logisch. Toch is dat maar één aspect. Het andere punt is lage bandenspanning. Want, zo claimt Zipp, gravelbanden op een lage druk vergroot de snelheid off-road. Iets dat voor mountainbikers inmiddels bekend is, maar voor gravelbikers die vanaf de racefiets hun intrede in het off-road-fietsen doen lijkt dat nog steeds minder triviaal. En de bandenspanning die Zipp adviseert bij de nieuwe 303 XPLR wielen én banden – want het samenspel van beide is essentieel – zullen voor menigeen nog wel even wennen zijn.
Zipp 303 XPLR SW en 303 XPLR S
Eerste even iets over wát Zipp nu concreet brengt. Daarna het ‘waarom’, want dat is een vrij essentieel vraagstuk. Zipp introduceert met de 303 XPLR SW en 303 XPLR S bredere gravelwielen op twee verschillende prijspunten.
Beide wielsets hebben in de basis eenzelfde haakloos velgprofiel met een interne breedte van 32 millimeter. Extern zijn de velgen dankzij vrij brede velgranden zelfs 40 millimeter breed. Het velgprofiel is vervolgens 54 millimeter hoog. Bij beide wielsets worden in het voor- en achterwiel gebruikt 24 spaken. De 303 XPLR SW-wielset is het topmodel en heeft Zipps meest high-end carbon constructie en de voor Zipp karakteristieke aero-textuur . Ze draaien op Zipp ZR1-naven, waarbij de vrijloop zes pallen heeft. De Zipp 303 XPLR SW’s zijn verder voorzien van Sapim CX Ray-spaken, wegen 1.496 gram per set en kosten 1.800 euro.
De 303 XPLR S heeft velgen van een minder bewerkelijke carbonsamenstelling en stelt het zonder de aero-textuur. De Sapim CX Sprint-spaken verbinden de velgen met de iets eenvoudigere 76 en 176 DB-naven, waarbij de achternaaf een vrijloop heeft met drie pallen. De Zipp 303 XPLR S-wielset weegt 1.642 gram en kost 1.200 euro.
Bij beide wielsets zijn Sram XDR, Shimano Microspline en Campagnolo N3W-cassettepassingen te kiezen.
Breder = méér aero = sneller
Zoals gezegd is aerodynamica één van de uitgangspunten. De reden is dat luchtweerstand bij gravelraces inmiddels steeds meer een dominante factor wordt. Gravelracen is wordt steeds populairder en door de toestroom van profs en fanatieke amateurs neemt de gemiddelde snelheid bij de wedstrijden steeds meer toe, zo claimt Zipp in z’n persbericht. Ze zijn overigens ook niet de enige die dat zo zien, want het aantal aero geoptimaliseerde gravelbikes en specifieke gravelrace-producten neemt nog altijd toe.
Het probleem, aldus de wielenfabrikant, is dat wielaerodynamica geruïneerd wordt door de suboptimale afstemming van band- en velgbreedtes. Zipp heeft de 40 millimeter extern metende 303 XPLR SW en S-velgen dan ook ontwikkeld om samen te werken met banden met een breedte van 40 tot 45 millimeter. Op een velg van 25 millimeter neemt zo’n band in doorsnede de vorm van een gloeilamp aan.
Zipps doel met de extreem brede velgen is om band én velg samen als één geheel een aerodynamische druppel- of vleugvorm te laten aannemen. De winst is volgens metingen in de windtunnel 5 watt bij 45 kilometer per uur. Zipp zegt dat de gemiddelde snelheid bij gravelraces op 32 kilometer per uur ligt. Bij die snelheid is de winst 2 watt met de nieuwe 303 XPLRs en bijbehorende banden. Op welke wedstrijden deze gemiddelde snelheid gebaseerd zijn, meldt Zipp niet. Ook niet wie ‘competitor D’ is in onderstaande grafiek.
Breder = méér trillingsdemping = nóg sneller
Maar het gaat niet alleen over aerodynamica; er speelt meer. Want volgens Zipp kan er zelfs véél meer snelheidswinst worden behaald door de rolweerstand en trillingsverliezen te verminderen. Uitgebreid onderzoekt leerde Zipp dat er zelfs meer dan 100 watt (!) verloren kan gaan door grote trilling. Hoe groot exact de definities van trillingsgrootte zijn, legt Zipp niet echt uit in z’n persbericht.
Hoe dan ook: talloze studies hebben al eerder onderbouwd dat een lagere druk op grove ondergrond de rolweerstand verlaagd. Wanneer de bandenspanning lager is, wordt het contactoppervlak tussen de band en de ondergrond groter. Dat zorgt ervoor dat de band zich meer om de oneffenheden heen kan plooien, in plaats van er overheen te stuiteren. En stuiteren is simpelweg energie- én tijdsverlies.
Hoe lager de druk, hoe hoger de demping en hoe lager de rolweerstand. Het is precies om die reden dat een band met méér volume je helpt om aan deze voorwaarden te voldoen. Maar er is uiteraard een ondergrens. Hoe lager de druk, hoe hoger de kans op stootlek. Bovendien neemt de stabiliteit van de band af, waardoor je in bochten snelheid verliest, of erger: de controle.
Zipp geeft je met de intern 32 millimeter brede tubeless-velgen méér luchtvolume bij een gegeven band in vergelijk met een smallere velg. Daarnaast worden de zijwanden van de band veel beter ondersteund, zo is de gedachte. Daardoor kan de druk lager gezet worden zónder in te leveren op stabiliteit. Bovendien zijn de haakloze velgranden breed (3 millimeter) en stomp, waardoor de kans op stootlek flink afneemt, zo claimt Zipp.
Brede velg vraagt om specifieke banden en lage spanning
De theorie klinkt goed. En volgens Zipp zijn er alleen maar voordelen. Althans, als je de door hen goedgekeurde banden gebruikt. Want door die grote afstand tussen de haakloze velgranden sluit niet elke 40 tot 45 millimeter brede gravelband goed en veilig aan. Sterker; hoewel het 303 XPLR-velgontwerp voldoet aan de Tubeless Straight Side ISO-norm (de norm voor haakloze velgen), geeft Zipp aan dat ze de bandbreedte-definitie uit die norm bewust niet aanhoudt. Want voor een 32 millimeter brede velg zijn volgende norm banden van 58 tot 84 millimeter breedte ‘bedoeld’. Op dat vlak wijkt Zipp dus met 40 tot 45 millimeter heel bewust af van de norm en communiceert dat ook als zodanig.
De wielfabrikant heeft daarom een lijst online gezet met banden die voor gebruik op de 303 XPLR SW en S-gravelwielen volgens een streng protocol zijn vrijgegeven. Daarop staan onder meer de populaire modellen van Schwalbe en verder… nog niet heel veel meer. Behalve de Goodyear XPLR Slick en Inter, die Zipp in samenspraak met de bandenfabrikant specifiek heeft ontwikkeld voor de 303 XPLR gravelwielen.
Zipp geeft voor al z’n wiel- en bandcombinaties via z’n online calculator aanbevelingen voor de ideale bandenspanning. Als je die volgt voor de 303 XPLR-gravelwielen, dan zul je misschien verrast zijn door de waarden die je teruggekoppeld krijgt. Die zijn namelijk relatief laag. Voorbeeld: bij 80 kilogram (ikzelf + fiets) beveelt de calculator voor een combinatie van de 303 XPLR-wielen en de Goodyear XPLR Inter (45 millimeter) 1,68 en 1,79 bar aan voor respectievelijk het voor- en achterwiel bij droge omstandigheden. Wanneer het nat is, zou ik voor de druk moeten laten zakken tot 1,51 bar en achteraan tot 1,61 bar. Als ik zo’n beetje op fora en social media lees wat de meesten rijden, dan zullen deze drukken de comfortzones van veel gravelbikers (letterlijk) oprekken…
Wordt 32 millimeter de nieuwe standaard?
Als je een bestaande 40 of 45 millimeter brede band op deze extreem brede velgen monteert, dan wordt het profiel op het loopvlak veel platter in zowel z’n dwarsdoorsnede als in looprichting. En dat heeft twee effecten. Zo komen de schoudernoppen komen ook eerder in aanraking met de ondergrond en verandert de effectieve naloop (’trail’). En dat heeft allemaal effect op het afrol- én (meer nog) het stuurgedrag van een band. Zipp voorkomt dit deels met de eigen ontwikkelde banden. Daarbij is de omtrek van het karkas en schoudernoppen dus ‘gecorrigeerd’ voor het effect van de bredere velg. Of dit ook op gaat voor de vrijgegeven Schwalbe banden, is ons niet bekend. Het effect op de effectieve naloop is echter niet op te vangen. Maar dit is iets waarmee je in je framegeometrie zou kunnen gaan spelen…
We verwachten dat er pas een toename aan bandopties zal ontstaan als méér velg- en wielfabrikanten de extreem brede velgen als een échte optie gaan zien. In dat opzicht is het dus nog even een beetje kip-ei. Waarbij opgemerkt dat het maken van betrekkelijk lichte velgen in deze breedte best een uitdaging is. Het zou zomaar eens kunnen dat de Zipp 303 XPLR-wielen hetzelfde doen als wat de Plus-banden (2.8-3.25 inch breedte) bij mountainbikes deden. Die sloegen niet aan, maar maakte wel dat we van 2.0-2.2 inch naar 2.4 inch bandbreedte zijn gegaan als haast universele standaard. Dus misschien rijden we straks niet massaal op 32 millimeter brede velgen, maar – zeg eens wat – 28 millimeter exemplaren?
Brede velgen én radiale karkassen?
Tegelijkertijd gebeurt er op het gebied van banden ook al een en ander. Schwalbe lanceerde vorige week een nieuw karkasconstructie. Met meer radiaal georiënteerd weefsel claimt de Duitse bandenfabrikant een groter contactoppervlak en tegelijkertijd méér demping, zelfs bij hogere drukken. Onder de streep brengt dat hetzelfde als wat Zipp doet. Maar de oplossing van Schwalbe biedt dit aan op basis van huidige afmetingen van banden én velgen. Dus wat wordt het? Bredere velgen, andere karkasconstructies… of misschien wel beide?
Een combinatie is zéker niet vreemd, want de radiale karkassen bieden wat minder ondersteuning ten opzichte van diagonale karkassen bij dezelfde druk. Schwalbe heeft het dan ook bewust over iets hogere bandenspanning terwijl er toch voldoende of zelfs méér demping zou zijn is. Door een bredere velg te gebruiken, is de noodzaak van een hogere spanning te vermijden en heb je toch meer zijdelingse stabiliteit. En dat klinkt als win-win, zou je zeggen. Of dat dít de toekomst dan wordt? Wie het weet, mag het zeggen…
Bron en meer info: zipp.com
