Test | Cannondale Scalpel HT Hi-Mod 1 2022 xc-hardtail

Tekst en foto’s: Arjan Kruik

Met speciale dank aan Klein Tweewielers voor het rijklaar maken van de testfiets.

Scalpel HT Hi-Mod 1: Cannondale’s antwoord op technische xc-parkoersen

De crosscountry-wedstrijdsport brengt niet altijd bikes waarop het voor een doorsnee mountainbiker goed toeven is. Natuurlijk, snel en efficiënt zijn traditionele wedstrijdhardtails zeker. Maar ook steil, nerveus, diep en oncomfortabel. En dat stelt grenzen aan wat rijdbaar is. Op de steeds ruigere wedstrijdparkoersen stuiten zelfs de meest doorgewinterde profs op de grenzen van wat met hun compromisloze racemachines mogelijk is. En grenzen, daar houden wedstrijdrijders niet van. Vandaar dat mountainbikefabrikanten hun xc-bikes langzaam maar zeker aanpassen aan de eisen die de moderne, uitdagende parkoersen aan de bikes van hun wedstrijdrijders stellen. Sommige fabrikanten gaan daarin qua geometrie en materialisering best ver. Denk aan de extreem ogende Ghost Lector. Of BMC’s Twostroke en Mondrakers Podium. En dus ook de nieuwe Scalpel HT van Cannondale, inclusief eenbenige Lefty Ocho.

Deze opvolger van de befaamde F-Si – die overigens ook nog gewoon te koop is – is in veel opzichte een radicale hardtail, zeker het topmodel dat wij hebben mogen testen. Deze Scalpel HT, de Hi-Mod 1, heeft een eenbenige voorvork met 110 mm veerweg en een balhoofdbuishoek van 66,5 graden. Dat is ongeveer net zo lui als de stuurhoek van een doorsnee endurobike van tien jaar geleden. Op een xc-hardtail! Die stuurhoek en de extra veerweg moeten de Scalpel HT in lastige afdalingen beter controleerbaar (lees: sneller) maken. Alle subtopmodellen beschikken overigens over ‘maar’ 100 mm veerweg. Met 67 graden is de balhoofdbuis op die modellen dus ook iets minder lui. Voor de liefhebber van cijfers: een volledig geometrieoverzicht vind je hieronder.

Geometrie: luie stuurhoek, steile zithoek

Met 74,6 graden staat de zitbuishoek op de Scalpel HT Hi-Mod 1 juist meer rechtop dan gemiddeld, wat volgens Cannondale in steile beklimmingen de druk op het voorwiel waarborgt. Opvallend in die context: met 122 mm is de balhoofdbuis voor een xc-hardtail vrij lang. Wie diep wil zitten moet dus de stuurpen omdraaien. Merk hierbij op dat een hoge stuurpositie de controle bij afdalen juist ten goede komt. Dat geldt ook voor de achterbrug, die met 440 mm iets langer is dan gebruikelijk in deze klasse. Naast meer stabiliteit in afdalingen biedt een langere achterkant meer tractie bij zittend klimmen. Overigens; de lengte van de achtervork verschilt bij de Scalpel HT per maat. Bij de Scalpel HT in S is dat 430 mm en per maat komt daar 5 mm bij. Daarmee is volgens Cannondale de verdeling van het gewicht over beide wielen bij alle maten min of meer gelijk.

De Scalpel HT Hi-Mod 1 onderscheidt zich niet alleen met z’n vooruitstrevende geometrie van de grijze massa, ook de vormgeving en de constructie van het frame is allesbehalve doorsnee. Behalve dat het licht is – Cannondale claimt 1.045 gram in maat L en minder dan een kilo in de kleinere maten – zou het kader ook extra comfortabel moeten zijn. Om dat voor elkaar te krijgen is de staande achtervork pas ruim ónder de zadelpenklem met de zitbuis verbonden. Dat levert een min of meer hetzelfde silhouet op als dat van de Giant XTC Advanced waarmee we eerder reden. Echter, in tegenstelling tot die XTC is bij de Scalpel HT het achterste deel van de liggende achtervork flink afgeplat, waardoor deze bij een impact van onderaf makkelijker zou moeten meegeven. Denk hierbij aan millimeters, niet aan centimeters. Deze bike heeft niet voor niets de letters HT is z’n naam…

Cannodale Lefty Ocho Carbon: licht, stijf, soepel en goed gedempt

En dan is er nog de Lefty Ocho Carbon. Ook al maakt Cannondale al sinds 2000 eenbenige voorvorken en heeft het concept zich al lang en breed bewezen, zo’n Lefty blijft spraakmakend. Net als bij z’n voorganger glijdt ook op Lefty Ocho de binnenpoot op naaldlagers heen en weer in de buitenpoot. Nu echter niet met naaldlagers op vier vlakken, maar op drie. En alhoewel-ie er gek uitziet, rijdt de Lefty Ocho Carbon allesbehalve gek! Sterker; deze eenbenige vork  kan de concurrentie met de referentievorken in de 110 mm klasse – de Fox 34 Step-Cast en de RockShox SID Ultimate 35 – makkelijk aan. De 110 mm veerweg van de Lefty Ocho Carbon spreken soepel aan, maar in het midden van de veerweg is er voldoende ondersteuning. Daarbij is de vork ondanks z’n het ontbreken van een tweede poot zeer stijf en is-ie desondanks niet zwaar.

Een magere 1.495 gram weegt de Lefty Ocho slechts. Knap gedaan van Cannondale, aangezien er flink wat kracht op de enkelvoudige vorkkroon inwerkt. Maar dat is blijkbaar wat ingenieurs tegenwoordig met behulp van carbon kunnen realiseren: een eenbenige vork met enkelvoudige kroon die licht en tegelijkertijd stijf en sterk is. Op de kroon zit een kabelaansluiting om de vork vanaf het stuur op te kunnen zetten. Onderaan de vorkpoot vind je een knop voor het instellen van de rebound, de uitgaande demping. Net iets daarboven bevindt zich het ventiel voor het op druk brengen van de vork. Aan de binnenkant van de beschermkap van de onderpoot is een schaalverdeling gedrukt, zodat het niet moeilijk is de juiste hoeveelheid negatieve veerweg in te stellen. Daarnaast laat het luchtvolume zich met met vulbussen verkleinen, om zodoende de progressiviteit van de luchtveer aan te kunnen passen.

Onderdelen: niet bling, wel goed

Alhoewel de Cannondale Scalpel HT Hi-Mod 1 met € 6.999,- niet bepaald een koopje is, is het niet genoeg voor een bling-afmontage. Dat kost tegenwoordig gewoon nog een paar duizendjes meer. Maar zo’n non-plus-ultra versie brengt Cannondale niet van de Scalpel HT; de Hi-Mod 1 is de duurste uitvoering en daar moet je het mee doen. Wie om wat voor reden dan ook méér geld wil stukslaan aan een Cannondale-hardtail, zal dan de veel meer oldschool F-Si Hi-Mod Ultimate moeten nemen. Deze maakt je € 11.999,- lichter! Maar goed, de onderdelen die daarop geschroefd zijn bieden, behalve dat ze licht en duur zijn, verder maar weinig meerwaarde. Wat dat betreft is de afmontage van de Scalpel HT Hi-Mod 1 vooral rationeel; niet het allerlichtste, maar wel functioneel en degelijk spul. En licht genoeg om de complete fiets royaal onder de tien kilo te houden.

Dus vind je achteraan een Shimano XTR-derailleur gecombineerd met een Shimano XT-cassette en dito ketting. En is ook de remmerij afkomstig uit de XT-groep. De fraaie en lichte aluminium HollowGram-cranks zijn net als het kettingblad van Cannondale zelf, evenals de carbon HollowGram-wielen. Mooie set, maar ik kan me voorstellen dat een ambitieuze xc-racer z’n wedstrijdwielen nog nét even wat lichter zou willen hebben. Op dat vlak valt er bij contactpunten niet veel winst meer te behalen; een carbon stuurtje met lichte handvatten en een carbon zadelpen met daarop een licht en compact Prologo-zadeltje; wedstrijdwaardig materiaal.

De belangrijkste vraag: hoe rijdt de Cannondale Scalpel HT?

Ik maak m’n eerste rit op de Utrechtse Heuvelrug. Omdat de parkeerplaats op de top ligt, start de rit met een afdaling. En daar onderga ik al direct de eerste reality check. Want wie verwacht dat de Scalpel HT vanwege z’n luie, trailbike-achtige balhoofdbuishoek en relatief lange wielbasis ook ríjdt als een echte trailbike, komt bedrogen uit. Ja, voor een xc-hardtail ís die stuurhoek lui ís de wielbasis lang. Maar de reach is gewoon conventioneel crosscountry. Ga maar na, met 444 mm is de reach van de Scalpel bijna vier centimeter korter dan die van de Rose Bonero, een volbloed trailhardtail die we onlangs mee naar de Alpen hebben genomen. Om bij zo’n beperkte reach niet al te kort te hoeven zitten, zit er op de Scalpel een stuurpen van 80 mm. Niet extreem lang voor een xc-hardtail, maar wel de helft langer dan de stuurpen van de Rose!

Ik maak deze vergelijking niet om deze Cannondale af te kraken, maar om de geometriecijfers wat context te geven. Want ja, Scalpel HT daalt voor een xc-hardtail echt zéér goed, met bovengemiddeld veel grip en controle. Met name snelle doordraaiers zijn een genot, maar ook technische secties neem je met meer gemak. Echter, ondanks de suggestie die de veelbesproken luie balhoofdbuishoek en relatief lange wielbasis wekken, is de Scalpel HT beslist géén trailbike. Daarvoor is de rest van de bike gewoon teveel xc. Niet alleen qua geometrie en zitpositie, maar ook als het gaat om bijvoorbeeld de banden. De snelle 2.25’s van Schwalbe op de Scalpel HT mogen in vergelijking tot wedstrijdrubbers van twee decennia terug misschien superdik zijn, in afdalingen zijn ze wel een beperkte factor. Anders gezegd: met een setje 2.35’s of 2.4’s zou je de grip, controle en comfort op een nóg hoger niveau kunnen brengen.

Comfort en tractie bovengemiddeld

Nog even over het comfort en de tractie. We spreken ons hier op deze site vaak terughoudend uit over hardtailframes die extra comfort en grip beloven. Vaak brengen dikkere banden namelijk significant meer comfort en tractie dan allerlei complexe carbonconstructies. Na m’n ritten op de Cannondale Scalpel HT moet ik dat beeld toch bijstellen. De comfortbeleving en de tractie staan op deze bike namelijk onmiskenbaar op een bovengemiddeld hoog niveau. Natuurlijk, een groot deel daarvan komt absoluut op het conto van de sublieme Lefty Ocho-voorvork, die niet alleen zeer goed veert en dempt, maar ook nog eens over een centimeter meer veerweg beschikt dan de meeste bikes in deze klasse.

Maar ook de achterbrug geeft écht mee. Dat merk je niet alleen bij zittend fietsen, maar – in mindere mate – óók als je uit het zadel komt. Nee, dat geeft nadrukkelijk niét het gevoel dat je op een fully zit – de Scalpel HT is en blijft natuurlijk een rasechte hardtail – maar door de verticale beweging die de achterkant biedt, weet de achterband van de Cannondale nog nét even wat extra grip te vinden waar andere hardtails doorslippen. Dat is uiteindelijk niet alleen minder vermoeiend, maar kan in een wedstrijdsituatie simpelweg het verschil maken tussen aangehaakt blijven of moeten lossen. En ook de invloed van het comfort dat de meegaande achtertrein van de Scalpel HT in wedstrijdsituaties oplevert, moet je beslist niet onderschatten. Meer comfort gaat namelijk vrijwel altijd samen met minder vermoeidheid. En minder vermoeide bikers gaan niet alleen harder, ze vallen ook minder snel.

Sturen: veel wendbaarder dan je zou denken

Die goede tractie in steile, technische beklimmingen brengt me op een ander punt: de wendbaarheid. In tegenstelling tot wat soms gedacht wordt, is de Cannondale Scalpel HT niét minder wendbaar dan meer traditionele hardtails. Ja, de balhoofdbuishoek is lui. Maar met 50 mm is de vorksprong langer dan normaal. De korte naloop die dit oplevert compenseert de steile balhoofdbuishoek, waardoor een gebrek aan wendbaarheid geen issue is, zelfs niet als je op lage snelheid een steil kruip-door-sluip-door paadje aan het beklimmen bent. Dankzij de relatief lange achterkant heb je daarbij bovendien altijd voldoende druk op het voorwiel. Zoals ik aan het begin van dit stuk al schreef; de relatief lange balhoofdbuis kan bij klimmen wel een dingetje zijn. Hoe steiler de klim, hoe lager je het stuur wilt hebben. Bij de 120 mm die de balhoofdbuis lang is, ontkom je er dan niet aan de stuurpen om te draaien.

Conclusie

Laten we eerlijk zijn; de fietswereld is conservatief, de xc-wereld is nog veel conservatiever. Logisch, want geen enkele wedstrijdrijder zit erop te wachten om als proefkonijn te figureren. De veranderingen die fabrikanten doorvoeren, zéker op het vlak van geometrie, zijn daarom over het algemeen maar klein. Dat Cannondale het aandurft bij z’n nieuwe Scalpel HT wat grotere stappen te zetten is dus best gewaagt. En tegelijkertijd ook weer niet, want onder aan de streep hebben ze met de Scalpel HT, ondanks z’n spraakmakend vlakke stuurhoek, de crosscountry-hardtail natuurlijk niet opnieuw uitgevonden. Kijk even verder dan die luie balhoofdbuis en je ziet dat de rest van de fiets qua geometrie niet schokkend anders of revolutionair is.

“Wat dat betreft heeft Cannondale Scalpel HT actuele wedstrijd-hardtail neergezet, die veel van z’n meer conventionele concurrenten overtreft op het vlak van comfort, tractie en afdaalkwaliteiten.”

Maar het gaat in de xc-wereld natuurlijk ook niet om het ontketenen van revoluties. Het gaat om het winnen van wedstrijden. En als die wedstrijden zich afspelen op steeds lastigere parkoersen, dan worden racebikes daar uiteindelijk op aangepast, zo simpel is dat. Wat dat betreft heeft Cannondale Scalpel HT zeer actuele wedstrijd-hardtail neergezet, die veel van z’n meer conventionele concurrenten overtreft op het vlak van comfort, tractie en afdaalkwaliteiten. Maar – en dat is bijzonder – zónder daarbij in te leveren op traditionele crosscountry-criteria als gewicht, efficiëntie, responsiviteit en wendbaarheid. Dus én én! Daar worden niet alleen wedstrijdrijders blij van, maar zeker ook sportieve recreanten.