Test | e*thirteen Helix Race 13/52-tands 12-speed cassette

Tekst en foto’s: Arjan Kruik

e*thirteen-cassettes: alternatief voor Sram en Shimano?

Sinds de coronagerelateerde leverproblematiek heeft het Amerikaanse onderdelenmerk e*thirteen naam gemaakt als alternatieve leverancier van 11- en 12-speed-cassettes. Opvallend daarbij op de 12-speed-uitvoeringen: de kleinste krans heeft geen tien, maar slechts negen tanden. Voordeel in combinatie met een 50er als grootste krans: een laag gewicht (384 gram) en een groot bereik (556 procent). Maar deze set-up komt, zoals we zelf ervaren hebben, niet zonder nadelen. Niet alleen loopt de kleine, 9-tands krans minder ‘rond’ dan de grotere exemplaren, ook slijt de 9/50-tands cassette relatief snel. Het feit dat je deze cassette bij voorkeur rijdt met een kléiner voorblad – anders heb je niks aan die 9 – speelt daarbij vrijwel zeker een rol. Immers: hoe kleiner het kettingblad, hoe hoger de kettingspanning bij hetzelfde trapvermogen.

Met de vorig jaar geïntroduceerde 13/52-tands, 12-speed Helix Race-cassette gaat e*thirteen juist totaal de andere kant op. Niet met een kleiner kleinste kransje, maar met een grotere (13-tands). Niet meer bereik, maar juist minder (400 procent). En niet lichter, maar zwaarder (467 gram). e*thirteen zegt deze cassette speciaal voor e-mountainbikes ontwikkeld te hebben. Het idee erachter: op een e-mtb zijn de sterkte en de slijtvastheid veel relevanter dan het gewicht. Een terechte gedachte, want op e-mountainbikes heeft de cassette het inderdaad zeer zwaar verduren. En achter het vervangen van de 9-tands krans krans voor een exemplaar met 13 tanden zit ook een logische gedachte: omdat de trapondersteuning bij een e-mountainbike bij 25 kilometer per uur stopt heb je geen kleinere kransjes nodig. Immers: met zo’n zwaar ding ga je op eigen kracht toch niet sneller. Tenzij de trail naar beneden gaat. En dan hoef je sowieso niet te trappen.

Kleinere tussenstapjes

Daar staat tegenover dat de 13/52-tands Helix Race-cassette logischerwijs over kleinere tussenstapjes beschikt. En dat fietst fijner. Opvallend: in vergelijking tot een 12-speed Sram-cassette zijn de tussenstapjes over de gehéle linie kleiner en bovendien evenwichtiger over de cassette verdeeld. Lopen bij een Sram-cassette de verschillen van de tussenstappen uiteen van 12,5 procent tot maar liefst 20 procent, bij de 13/52-tands Helix Race-cassette is het maximale verschil met 11 procent en 15,5 procent veel kleiner. Die grote tussenstappen vind je bij Sram en Shimano met name aan de buitenkanten van de cassette, dus met de ketting aan de linker of juist rechter kant.

Minder slijtage, kleinere,evenwichtiger verdeelde tussenstapjes… dat klinkt alsof het ook op een spierfiets van pas komt. e*thirteen beaamt dat, want ze prijzen de 13/52-tands Helix-cassette nadrukkelijk óók aan voor gebruik op normale mountainbikes. En dat is dus wat ik gedaan heb op mijn eigen bike. Sram-cassette eraf, e*thirteen-cassette erop. En omdat ik toch bezig was heb ik gelijk ook maar een bijpassende aluminium e*thirteen Helix-crank gemonteerd met een lengte van 170 millimeter. Dat is de crankmaat die ik altijd op m’n mountainbikes rijd. Met aan die crank een bijpassend 34-tands e*thirteen Helix-kettingblad.

Toen ik met deze test begon kon e*thirteen geen BB92-trapaslagers voor mijn Giant leveren. Ik heb daarom de keramische Enduro-lagers laten zitten die er al in zaten. En aangezien e*thirteen niet aan kettingen doet, heb ik een gewaxte Connex-ketting van de Belgische kettingwasleverancier Cyclowax omgelegd. Ik ben in september vorig jaar met het hele spul gaan rijden; zeg maar bijna zeven maanden.

Cassette uit twee delen

Voordat ik verder inga op m’n ervaringen met het hele e*thirteen-spul eerst nog wat technische achtergrond. Veel dingen doet e*thirteen namelijk anders dan anderen. Zo bestaat de Helix Race-cassette uit twee delen. Om de cassette te kunnen monteren is een naaf met een Sram XD-cassettebody een voorwaarde. De twee grootste, uit één stuk aluminium gefreesde kransen schuif je over de body, waarna je deze cluster met een inbusboutje fixeert. Vervolgens plaats je de uit één stuk staal gefreesde rest van de kransen op de body. Zit ook het stalen deel van de cassette op de vrijloop, dan draai je dat met een kettingzweep een klein stukje met de klok mee, zodat de haken aan het stalen deel kunnen aangrijpen in de gleuven in het aluminium gedeelte. Tot slot nog even het borgboutje aandraaien en je kunt rijden.

Lichtgewicht aluminium

Ook de aluminium Helix Race-crank zijn allesbehalve dertien in een dozijn. Ze zijn eerst gesmeed en vervolgens verder in vorm gefreesd. Deze combinatie van productietechnieken geeft de cranks niet alleen een onderscheidend uiterlijk, maar levert ook een redelijk laag gewicht op: 568 gram bij een cranklengte van 170 millimeter. Niet slecht, maar toch 100 gram zwaarder dan mijn eigen cranks van dienst, de aluminium Kapics van het Spaanse Rotor. De Helix Race-crankset, die voorzien is van een 30 millimeter as, faciliteert directe montage van kettingbladen. De crank is aan de niet-aandrijfkant vast verbonden met de as. Aan de aandrijfkant wordt de as met een bout aan de as bevestigd. Deze bout dubbelt als crankpully.

Lange tanden

Het Helix Race-kettingblad klem je dus direct op de crank. Het blad is gemaakt van licht maar hard 7050-T7 aluminium, waarbij opvalt dan de tanden met dik-dunprofiel iets langer zijn dan de tanden op voorbladen van Sram of Shimano. Wat dat betreft lijken ze wel wat op de voorbladen van de Poolse fabrikant Garbaruk, waarmee ik ook ooit gereden heb. Volgens e*thirteen blijft de ketting hierdoor niet alleen nog beter zitten, maar zou ook de slijtage minder zijn. Jammer voor wie er liefhebber van is: e*thirteen maakt geen ovale Helix Race-kettingbladen.

De e*thirteen Helix Race 13/52-tands cassette in de praktijk

Dat de Helix Race-cassette goed schakelt is geen verrassing. Dat deed de 9/50-tands Helix Race-cassette die ik in 2022 getest heb ook al. In vergelijking tot Sram-cassettes merk je bij opschakelen eigenlijk geen verschil, maar bij afschakelen is er iets meer rumoer. Dit speelt met name bovenin de cassette, onderin is dit effect niet merkbaar. Aan de souplesse van Shimano’s Hyperglide+ cassettes kan de e*thirteen-cassette echter niet tippen.

Met het bereik van slechts 400 procent blijkt in de praktijk redelijk goed te leven. Dat wil zeggen: als je het precies het juiste voorblad steekt. Ik heb vrijwel alle kilometers met een 34-tands kettingblad gereden en daarmee kom ik in het terrein niets tekort, niet omhoog en ook niet omlaag. Echter, op vlakke verbindingswegen, zeker als je in een ploegje rijdt, is die 34er voor mij eigenlijk nét iets te klein. Met een grotere 36er zou ik nét iets sneller kunnen en toch niet tekort komen in de beklimmingen. Maar gek genoeg heeft e*thirteen geen Helix Race-cassette met 36 tanden in z’n assortiment.

Er is trouwens nóg een reden om voor een 36-tands voorblad te gaan: die is nóg vriendelijker voor de tanden van de cassette. Niet dat de slijtage tegenvalt. Integendeel, na een kleine 750 winterse kilometers ziet de cassette er echt veel beter uit dan ik op basis van mijn eerdere ervaring met een 9/50-tands Helix-cassette verwacht had. Maar met een een 36-tands voorblad neemt de kettingspanning iets af, is de kettinglijn rechter en heb je voor snelle secties een zwaarder verzet beschikbaar. En ja, je levert ook een bergverzet in. Maar wees eerlijk, hoe vaak zit jij op Nederlandse parkoersen met je ketting helemaal links?

En die kleinere tussenstapjes dan?

Tot slot het punt waar het uiteindelijk om gaat: de kleinere en vooral ook meer gelijkmatige tussenstapjes tussen de kransjes. Merk je die? Zeker weten! Met name in terrein dat voortdurend omhoog en omlaag gaat, met een grote variantie in stijgingspercentages en dus veel schakelacties, rijdt de e*thirteen Helix Race 13/52 veel meer ontspannen. Het verzet dat er na een willekeurige schakelactie invalt is altijd maar nét iets zwaarder of lichter dan de vorige, waardoor het makkelijk is de juiste cadans vast te houden, geen energie te verspillen en geen grip te verliezen.

Hoé fijn die kleine en gelijkmatige tussenstapjes zijn valt me overigens pas écht op als ik de testronde om en om met twee cassettes rijd; de e*thirteen Helix Race 13/52 en m’n eigen Sram XX1 10/52. Het verschil is echt groot; bij de Sram-cassette heb ik bij omhoog schakelen op de zwaarste drie kransen af en toe het gevoel in een gat te trappen, zó groot is de overgang. En dat gaat ten kosten van m’n ritme en m’n balans. Ook aan de rechterkant van de cassette, bij de zware verzetten, is de Sram-cassette op het vlak van tussenstapjes niet opgewassen tegen de e*thirteen. Vooral als je op hoge snelheid van de 12 naar de 10 gaat is het alsof je plotseling tegen een berg oprijdt.

Conclusie

Kopen, die e*thirteen Helix Race 13/52-tands 12-speed cassette? Ik sta er een beetje dubbel in. De kleinere en meer regelmatige tussenstapjes ten opzichte van een reguliere cassette zijn oprecht fijn. En het schakelen verloopt niet veel minder soepel dan bij Shimano of Sram. Daarnaast is de slijtvastheid aanmerkelijk beter dan die van een reguliere Helix Race 9/50-tands cassette. Daar staat tegenover dat deze laatste ruim tachtig gram lichter is. Maar goed, ik ben geen weight weenie, dus over dat verschil in gewicht kan ik wel heenstappen.

Lastiger is het met 400 procent relatief gering bereik van de Helix Race 13/52-tands cassette. Hier is het van belang het precies het juiste formaat voorblad te kiezen. Een 34er werkt op de routes die ik rijd goed, maar met de opmerking dat ik in het vlakke eigenlijk een zwaarder verzet te kort kom. Rijders krachtiger dan ik moeten in combinatie met e*thirteen’s Helix Race 13/52-tands 12-speed cassette zéker een 36-tands voorblad overwegen.

Over de overige e*thirteen-onderdelen op mijn bike heb ik totaal geen klachten. De Helix Race-race cranks en het Helix Race-kettingblad doen gewoon wat ze moeten doen, zonder kapsones en – belangrijker nog – zonder kraken. Vooral voor de cranks heb ik een zwak; ik houd van aluminium, zeker als dat mooi bewerkt is, zoals de Helixen. En als ze na een lang leven uiteindelijk toch afgedankt worden kan het materiaal gewoon weer hergebruikt worden. Probeer dat maar eens met carbon.