Test | Keramische PF92/30 trapaslagers van Enduro Bearings

Een trapas met een diameter van 30 millimeter in combinatie met een PF92-bracketpot van 41 millimeter is een recept voor ellende. Immers, tussen de trapas en de trapasbehuizing is maar weinig ruimte, waardoor de kogeltjes van een trapaslagers kleiner zijn dan je vanwege de sterkte zou willen. Volgens lagerspecialist Enduro Bearings is dat probleem prima te pareren. Hun oplossing: een lagerschaal met een dubbele rij kogeltjes. En om de levensduur nog meer te waarborgen zijn deze bovendien van een keramisch materiaal gemaakt. Arjan heeft er sinds februari 2022 mee gereden.

Tekst en foto’s: Arjan Kruik

Gebruikt van maart 2022 tot en met december 2024: (semi-)keramische trapaslagers van Enduro Bearings.

Tijd voor een nieuwe testfiets

Voor het testen van allerhande onderdelen en accessoires heb ik een Giant Anthem in m’n schuur staan. Een ouwetje, ik heb ‘m al sinds eind 2020. Die Anthem en ik hebben samen al heel wat mooie tochten gemaakt! Maar helaas is het tijd om afscheid te nemen. Niet dat ik ‘m al zat ben – integendeel! –, maar vanwege z’n leeftijd wordt-ie steeds minder compatibel met de huidige onderdelen. Zo passen veel actuele dropper-zadelpennen niet in de dunne zitbuis. En aan de achterkant ontbreekt een moderne UDH-achterpat, waardoor de fiets niet geschikt is voor het monteren van de huidige Transmission-derailleurs van Sram.

Er komt dus een nieuwe, modernere bike voor het testen van onderdelen. Maar voor het zover is moet ik eerst even de balans opmaken: welke testonderdelen die op en aan m’n Anthem zitten moet ik nog beschrijven? KS-dropper? Check. Mavic-wielen? Check. SQlab-stuur? Check. Oury-handvatten? Check. Trapaslagers… Hey, dié kan ik nog niet afvinken! Als ik de testadministratie er even op na sla, blijken de lagers er sinds februari 2022 in te zitten. Het gaat om een paar lagers van de specialist Enduro Bearings, met een dubbele rij keramische kogeltjes.

Meer betalen, langere levensduur?

Waarom twee rijen kogeltjes per lager? Dat heeft te maken met de diameter van de bracketpot en van de gebruikte trapas. Op mijn Anthem is eerste is 41 millimeter en de tweede 30 millimeter. Dat betekent dat er maar weinig ruimte is voor de kogeltjes, waardoor deze noodgedwongen nogal klein zijn. En kleine kogeltjes en ringen gaan minder lang mee. Tenzij je zoals Enduro Bearings een lagerschaal maakt met twee kogelbanen, om zo een dubbele rij kogels te kunnen herbergen. Enduro is overigens niet de enige die deze weg volgt; de Rotor-lagers die oorspronkelijk in m’n Anthem zaten waren op identieke wijze opgebouwd.

Om de levensduur verder te optimaliseren zijn de kogels in mijn testlagers ook nog eens gemaakt van een keramisch materiaal. Dat is volgens Enduro harder en daardoor slijtvaster. Los daarvan: keramische kogeltjes roesten niet. En laat het nou juist roest zijn dat reguliere stalen kogellagers vaak de das omdoet. Merk wel op: alhoewel mijn testlagers zijn uitgerust met keramische kogeltjes, is de kogelbaan is gewoon van staal. Nou ja, ‘gewoon’: volgens Enduro wordt intensief bewerkt, extra hard 52100-chroomstaal toegepast. De lagers zijn gevuld met een waterafstotend lagervet.

Links en rechts zijn de lagers afgesloten met ringen van soepel nitrilrubber. Door hun vorkvormige uiteinde vormen deze ringen een dubbele barrière voor vocht en vuil. Daaroverheen komen aan de buitenkant van de lagers vocht- en vuilwerende keerringen van zacht siliconenmateriaal. Verschillende vulringen maken de lagerset compleet. Prijzig zijn ze wel: de adviesprijs is 180 euro per paar.

Zoals gezegd: de lagers zijn in februari 2022 gemonteerd, de laatste inspectie was afgelopen december. Zeg bijna drie jaar. In kilometers moet je denken aan zo’n 4.500 kilometer. Ja, dat is gezien de tijdsduur niet eens zo heel veel, maar dat komt omdat ik beroepshalve ook flink wat kilometers afleg op andere testfietsen.

De Enduro-trapaslagers zijn in maart 2022 gemonteerd in mijn aluminium Giant Anthem.

De lagers hebben veel nattigheid gezien.

Heel veel nattigheid…

Na iets meer dan anderhalf jaar begon het rechter lager te tikken. Enduro Bearings stuurde onder garantie een nieuwe.

Weer ruim een jaar later, in de afgelopen kerstvakantie, heb ik de cranks losgetrokken om de lagers te inspecteren. Het vuil doet het ergste vermoeden…

… maar onder al die blubberzooi blijkt alles nog keurig netjes.

Zowel links…

… als rechts draaien de lagers net zo smeuïg als toen ze nog nieuw waren.

Ook onder de groene afdichting ziet alles er nog netjes uit. De dubbele dichtlippen doen dus wat ze moeten doen.

Nauwkeurige uitlijning noodzakelijk

Om gelijk maar even de koe bij de horens te vatten: pressfit-trapasbehuizingen hebben een slechte naam. Zó slecht, dat de aanwezigheid van zo’n type bracketpot voor sommige bikers een reden is om de desbetreffende fiets niet te kopen. En alhoewel de slechte reputatie van pressfit-systemen natuurlijk niet uit de lucht komt vallen, heb ik er persoonlijk alleen maar goede ervaringen mee. Dat heeft wellicht met het feit te maken, dat ik een voorliefde heb voor aluminium frames. En bij aluminium is het wat minder lastig om de productietoleranties te waarborgen die voor het nauwkeurig uitlijnen van een pressfit-systeem noodzakelijk zijn.

De problemen dié er met pressfit-lagers zijn, doen zich voornamelijk voor bij minder nauwkeurig geproduceerde carbon frames. Hierdoor zijn de lagers niet perfect uitgelijnd en is snelle slijtage voorgeprogrammeerd. Maar goed, mijn Anthem is van aluminium en bovendien van Giant, een fabrikant die als geen ander weet hoe je met aluminium om moet gaan. Oftewel: ik heb alle vertrouwen in de juiste uitlijning. De passing is ook uitstekend: in tegenstelling tot de originele lagers kan je de lagerschalen niet met de hand in de de trapasbehuizing duwen; een lagerpers is noodzakelijk. Maar de benodigde perskracht is zeer gering. Het uitnemen kost dan ook geen enkele moeite.

Ja, uitnemen. Dat heb ik ook moeten doen. Na zo’n 1.500 kilometer begon het lager aan de aandrijfkant namelijk te tikken. Ik heb het gedemonteerd en opgestuurd naar de distributeur, die het lager onder garantie heeft vervangen. Sindsdien is het tikken niet meer teruggekomen. Het linker lager is nog van de eerste lichting en heeft zonder problemen de volle 4.500 kilometer gedraaid.

Tip: zorg voor bescherming tegen vocht van binnenuit

Roest is een van de belangrijkste redenen dat volledig stalen kogellagers vroegtijdig de geest geven. Maar uiteraard zijn ook semi-keramische exemplaren, zoals deze testlagers van Enduro, niet honderd procent ongevoelig voor roest. Immers, de ringen zijn nog wel van staal. Daarbij is het belangrijk te beseffen dat het roestgevaar vaak niet van buiten komt, maar van binnen. Als gevolg van condensvorming of lekkage kan er water in het frame komen. En omdat water altijd naar het laagste punt zakt, komt het terecht in de bracket, waar het de bínnenkant van de lagers kan aantasten.

Collega Jeroen brengt om die reden altijd een extra vetpakking aan op de lagerafdichtingen aan de binnenkant van de bracketpot, om daarmee een extra barrière tegen vocht te creëren. Zelf hou ik wat simpeler: mijn bikes hebben altijd een gaatje aan de onderkant van het trapasbehuizing, zodat water dat er in slaagt door te dringen tot de binnenkant van het frame eenvoudigweg weg kan lopen naar buiten. Voorwaarde is dan wel dat je je bike niét met het voorwiel aan de muur hangt, het water kan dan immers niet weg.

Lang verhaal kort: ik vermoed dat de nieuwe eigenaar van m’n Giant Anthem nog wel een tijdje kan doorrollen met de Enduro-lagers!.

Conclusie

Op de tik in het rechter lager in het begin van de test na – een probleem dat Enduro snel en kosteloos oploste – hebben de PF92/30-lagers van Enduro zo’n 4.500 kilometer lang gewoon gedaan wat ze verondersteld worden te doen: rondjes draaien. Maar alhoewel de testperiode meerdere jaren overspant, is 4.500 kilometer natuurlijk geen recordbrekende afstand, zelfs niet voor een notoir lastige combinatie als een PF92-trapasbehuizing met een 30 millimeter trapas.

Sterker: een aantal jaren terug reed collega Jeroen – toevalligerwijs eveneens op een aluminium Giant Anthem – met een vergelijkbare set-up ruim zesduizend kilometer. Zijn lagers van dienst kwamen bij het Spaanse Rotor vandaan en waren, net als mijn Enduro-lagers, ook uitgerust met dubbele rij kogeltjes. Maar dan niet van keramisch materiaal, maar van hoogwaardig staal. En dat het niet meer kilometers zijn geworden lag niet aan de lagers, maar aan het feit dat Jeroen z’n Anthem verkocht heeft.

Het is dus niet zo dat stalen trapaslagers per se inferieur zijn aan veel duurdere semi-keramische lagers. Maar net als collega Jeroen de test van z’n trapaslagers niet kon afronden wegens verkoop van z’n testfiets, zo kan ik ook mijn test om dezelfde reden niet afmaken. Dat is jammer, want de semi-keramische Enduro-lagers draaien na bijna drie jaar nog vrolijk door en zouden dus eigenlijk nog veel langer op de proef gesteld moeten worden. Áls ze beter zouden zijn dan geheel stalen lagers, dan kan ik dat uitsluitend uitvinden door er nog langer mee door te fietsen.

Maar helaas, zodra m’n nieuwe testfiets binnen is, zal ik van m’n ouwe trouwe Giant Anthem afscheid moeten nemen. En dus ook van de trapaslagers van Enduro. Het is aan de volgende eigenaar om er de resterende kilometers mee te rijden. En dat dat een allesbehalve gering aantal zal zijn, staat voor mij buiten kijf.

Reactie van Cosmic Sports, distributeur van Enduro Bearings

“Uiteraard zijn we zeer tevreden zijn met deze testresultaten. Het is echter wel belangrijk even te melden dat de door jullie geteste lagers niet meer als set verkrijgbaar zijn. Enduro heeft twee alternatieven: de BKS-7015 is geheel van roestvast 440C-staal, kost 145 euro en heeft twee jaar garantie. En de nieuwe BKC-7021 XD-15 heeft niet alleen keramische kogels en ringen van extra hard XD-15-staal, maar ook zijn de kogeltjes groter en de groeven dieper dan bij de lagers die jullie hebben getest. De prijs is met 290 euro weliswaar flink hoger, maar Enduro geeft op deze lagers een levenslange garantie. Dat geeft wel aan hoeveel vertrouwen Enduro in dit product heeft.”

“Desondanks is en blijft de combinatie van een 41 millimeter PF92-bracket en een 30 millimeter trapas natuurlijk suboptimaal. Heb je een bike met een PF92-bracket en ga je voor een maximale levensduur van je lagers, dan kun je het best cranks monteren met een as van 24 millimeter. Met deze diameter is er namelijk wél plaats voor grotere kogels. En volgens de interne tests die Enduro heeft uitgevoerd, gaan lagers met grotere kogels langer mee dan lagers met kleinere kogels.”