Test | Ratio SR52 kooi voor Sram 11- en 12-speed-derailleurs

Tekst & foto’s: Eric Wictor

Made in the Lakes

Met een doffe, edoch harde “POK” en vervolgens een hoop geratel van de ketting komt de eerste afdaling van de vakantietrip in Zuid-Frankrijk na 3 bochten al tot een abrupt einde. Een blik naar het schakelapparaat achteraan laat weinig te raden over: dat wordt terug hiken naar het vakantiehuis en hopen dat iemand een extra derailleurwieltje in z’n gereedschapskist mee heeft.

Dag één van je ruime week dikke trails rijden begint niet bepaald lekker zo. Het is precies dit punt waarom ik bij de eerste generatie van Sram’s 12-speed derailleur niet zo onder de indruk was van de bouwkwaliteit. Of liever, de afweging die Sram maakte. Want het onderste derailleurwieltje zit behoorlijk onbeschermd in de kooi. Eén grove steen die door het voorwiel werd opgeworpen was al voldoende om het kunststof derailleurwieltje in tweeën te laten breken.

“The outer cage is directly connected to the clutch system and therefore is not a repairable part.” – Sram

Als het aan Sram had gelegen, was de remedie de koop van een compleet nieuwe derailleur. Los van hoe lakend ik die houding vind – en Sram, getuige hun uitwisselbaarheid bij de Transmission-derailleurs blijkbaar nu ook, ik had weinig behoefte om daar aan toe te geven. Ratio Technology, een firma van vier ingenieurs in Engeland, denkt daar precies zo over. Ze maken allerlei klein materiaal om Sram-shifters en -derailleurs te modiferen. Met Ratio’s spullen kun je een groter bereik maken of overstappen naar 12-speed zonder een nieuwe shifter of derailleur te moeten kopen. Of zelfs naar 13-speed op je gravelbike, in combinatie met een Campagnolo Ekar-cassette.

Waarom de focus op Sram-shifers en -derailleurs? Omdat naar eigen zeggen onderhouden en demonteren van de onderdelen véél simpeler is dan bij Shimano. Verderop laten we zien hóe simpel. Een kooi met een beduidend beter beschermd onderste derailleurwieltje zit ook in het programma. En sinds kort hangt die aan mijn X01-derailleur om daarmee ook de stap naar een 10-52t-cassette op mijn fiets mogelijk te maken.

Alle upgrades in één?

Ratio’s SR52-kooi bestaat uit twee aluminium helften en twee polyoxymethyleen (oftewel: Delrin) derailleurwieltjes. Daadwerkelijke productie van de aluminium kooi-delen kost zo’n 40 minuten op de freesbank, waarna ze nog geanodiseerd worden. De wieltjes hebben zo’n kwartiertje in de draaibank nodig en de bussen nog eens 10. Daarna volgt montage. Enkel de boutjes worden ingekocht. Door de kooi uit aluminium plaatmateriaal te frezen en te voorzien van ribben is het mogelijk een heel licht maar stijf profiel te maken. Juist de stijfheid tussen ophanging en bovenste wieltje is immers bepalend voor de schakelprestaties. En die zijn volgens Ratio daarom ook hoger. Het bovenste wieltje zit immers een flink eind van het draaipunt af. Het gewicht, zeker tegenover de aluminium kooien van X01-en GX-derailleurs, is ook lager. Natuurlijk is die paar gram op een geheel van 10 tot 15 kilo van de hele bike irrelevant. De fabrikant claimt wél dat het qua rammelende ketting uitmaakt. Want: bewegende delen.

“Een mooie bijkomstigheid – maar voor mij doorslaggevend – is dat het onderste derailleurwieltje beter beschermd is. Zeker wanneer die – zoals ook bij Ratio – van Delrin (plastic dus) zijn, is extra bescherming fijn.”

Voor de kettinggeleiding is het onderste derailleurwieltje van afwisselende dikke en dunne tanden. De kooi helften lopen voor een groot deel van de omtrek ook door langs het onderste wieltje. Meer dan bij 11-speed en de eerste generatie 12-speed derailleurs van Sram. Ratio benoemt dat dit is gedaan omdat – juist in de zwaarste versnellingen (kleinste tandwielen) – de derailleur vrij vlak ligt en de spanning op de kooi het laagst is. Daardoor rammelt de ketting meer en loop je de kans dat-ier er dus aframmelt. Met de kooi doorgetrokken is die kans flink afgenomen. Een mooie bijkomstigheid – maar voor mij doorslaggevend – is dat het onderste derailleurwieltje beter beschermd is. Zeker wanneer die – zoals ook bij Ratio – van Delrin (plastic dus) zijn, is extra bescherming fijn. Nee: een must wat mij betreft!

Los van alle technische argumenten heeft de SR52 één heel duidelijk voordeel voor iedereen met een beschadigde of verbogen kooi: hij is daadwerkelijk los leverbaar. Zoals gezegd levert Sram die om een nonsens reden niets los, en ben je daarom overgeleverd aan een nieuwe derailleur of een aftermarket product.

Montage: klusje van nog geen vijf minuten

Ik monteerde de Ratio SR52-kooi dus op zo’n een eerste generatie Sram X01 Eagle 12-speed-derailleur. Dit is een model dat formeel dus ook géén 52t blad aan kan. Eagle 12-speed werd immers gelanceerd met 10-50t-cassettes. De fiets waar die derailleur op zit heeft veel anti-squat en chain growth, waardoor de afstelling van de originele derailleur nogal nauw luisterde. Het is dus een opstelling waar een nieuwe Eagle met een 52t-cassette niet echt lekker werkt

Montage van de Ratio-kooi is tamelijk simpel. Een instructie kan je vinden op de Ratio site, zowel met plaatjes en video. Het is een klus van nog geen vijf minuten, waarbij de grootste lastigheid het terugzoeken van dat flesje Loctite in je garage is.

Praktijk

Direct na montage vallen twee zaken op. Ten eerste heeft het bovenste derailleurwieltje een grotere afstand van het draaipunt van de kooi gekregen. Dit heeft geen invloed op kettinglengte maar vereist wél een klein beetje meer verstelling van de hoek waaronder de derailleur onder je frame hangt. Deze ‘b-gap’-verstelling heeft invloed op de afstand van het bovenste derailleurwieltje ten opzichte van de cassette in alle versnellingen. Dus ook in hoeverre hij onder de 52t-krans kan komen. Het verschil is significant: zonder bijstellen is er niet fatsoenlijk mee te rijden.

Eenmaal de b-gap goed ingesteld schakelt de X01 Eagle met SR52-kooi-upgrade meteen goed naar alle versnellingen. Maar bij wat sneller schakelen door het hele bereik gooi ik vervolgens de ketting óver het grootste tandwiel heen. Dat is me in geen 20 jaar gebeurd! De verklaring ligt in de flink toegenomen stijfheid van het geheel. Kennelijk stond het stelschroefje voor de begrenzing van de derailleur richting het wiel al anderhalf jaar té ver. Dat manko werd dus opgevangen door de speling van het bovenste wieltje en slapheid van de originele Sram-kooi.

“Onderweg valt in de eerste plaats op dat de X01-derailleur met Ratio-kooi nét ietsje sneller en duidelijker schakelt dan met de originele kooi. Het wordt echter duidelijk merkbaar in die situaties waar je eigenlijk er op zit te wachten dat het mis gaat.”

Onderweg valt in de eerste plaats op dat de X01-derailleur met Ratio-kooi nét ietsje sneller en duidelijker schakelt dan met de originele kooi. Het verschil is subtiel en in veel situaties nauwelijks relevant te noemen. Het wordt echter duidelijk merkbaar in die situaties waar je eigenlijk er op zit te wachten dat het mis gaat. Op een steile helling, in het één-na lichtste verzet, waar je écht niet in kan houden (want anders val je om) én je zit met de timing van je cranks om die rots te omzeilen. Met de Ratio SR52-kooi gemonteerd verliep die laatste reddende schakelactie in deze kansloze setting telkens feilloos. Ik ben eigenlijk behoorlijk verbaasd hoeveel verschil dit klaarblijkelijk maakt.

En hoewel ik (gelukkig) nog niet in de derailleur vol tegen een steen geprakt heb, heeft het geheel aardig wat struikgewas en stokken van zich af moeten slaan. De ergste hiervan was ruim 10 millimeter dik en stak zelfs dóór de kooi heen. De ketting lag niet meer gesynchroniseerd op het onderste deraillleurwieltje maar er was nul schade en de derailleur schakelt nog zoals op dag één dat de SR52-kooi er op kwam.

De concurrentie

De Ratio SR52-kooi is niet de enige oplossing van in z’n soort. Zowel Garbaruk als KCNC maken soortgelijke producten. De variant van KCNC is beduidend goedkoper dan Ratio of Garbaruk en is begrensd op een 50t-cassette. Het onderste derailleurwieltje is echter nóg minder beschermd dan bij Sram zelf…

De Garbaruk-variant hebben we bij Velozine goede ervaringen mee, maar ook deze is formeel beperkt tot 50t, en óók deze heeft weinig extra bescherming voor dat onderste wieltje. Iets dan collega Arjan in zijn review ook al opmerkte. Let wel dat er inmiddels een Sram AXS-variant geleverd wordt die wél tot 52t gaat, dus wie weet is het niet lang meer wachten op een update. De totaalprijs (derailleurwieltjes zijn namelijk niet inbegrepen) is grofweg hetzelfde als een Ratio SR52 met alle invoerkosten. Je hebt in eerste instantie meer kleurkeuze dan zwart of zilver, maar inmiddels biedt Ratio ook een ‘custom color’ optie

Conclusies

De Ratio SR52 is een product dat in de eerste plaats bedoeld is voor mensen die tóch al niet aan sleutelen ontkomen. Of dat nou is omdat je je kooi gesloopt hebt en Sram je geen nieuwe wil verkopen, je 52t-cassette tóch niet zo heel lekker samenwerkt met die oude Eagle-derailleur, of je een high-end gravel mullet wil maken. Moet je voor de SR52-kooi van Ratio een prima functionerende derailleur ombouwen? Tenzij je ’s nachts wakker ligt met de gedachte dat je onderste wieltje op een steen de dood vindt: nee. Bespaar jezelf het geld. Door de huidige situatie met invoer uit het Verenigd Konikrijk als particulier (verzendkosten, inklaringskosten, toeslagen en dáár bovenop nog BTW) is het een gok of je de kale prijs – ongeveer € 105, Sram GX Eagle-prijsniveau – gaat betalen, of tot 40% méér.

Heb je sowieso een andere derailleurkooi nodig, dan lijkt de Ratio SR52-kooi voor wat het is het beste compromis (of optimum?) tussen prijs, kwaliteit en functie te bieden. De alternatieven zijn namelijk óf tamelijk minimalistisch, of er hangt een idiote prijskaart aan voor discutabele features als ceramische gelagerde derailleurwieltjes.