Test | Specialized Epic Expert 2022: Bosbeuker met brains

Tekst en foto’s: Arjan Kruik

Met speciale dank aan Klein Tweewielers voor het rijklaar maken van de testfiets

Specialized Epic Expert 2022: onbekommerd beuken met brain?

De meeste Nederlandse mountainbikers hebben een hardtail in de schuur staan. En veel minder vaak een fullsuspension. En áls er een fully staat, dan bij voorkeur eentje met weinig veerweg. Want een mountainbike mag aan de achterkant best wel veren, maar niet als dat ten koste gaat van de efficiëntie. Dat laatste is key. Niet voor niets wordt het blauwe hendeltje dat je op veel dempers vindt, door de meeste rijders veelvuldig naar de middelste stand gedirigeerd. Dat wil zeggen naar de stand die de achtervering stugger maakt, met meer demping van de ingaande slag, zodat er minder trapenergie verloren gaat. Maar waardoor ook comfort en tractie minder zijn dan ze zouden kúnnen zijn.

Een hendeltje op het stuur kan dat probleem min of meer oplossen. Vering dicht in het vlakke, vering open als je gaat dalen. Maar wie heeft er niet ooit ’s onderaan een helling gestaan met z’n onderstel nog in de stugge stand. Shit, wéér vergeten de vering open te zetten. Demperfabrikant Fox poogt dat probleem op te lossen met elektronica die de voor- en achtervering automatisch beteugeld. Live Valve noemen ze dat. Dat werkt verrassend goed, zo leerden we toen we afgelopen jaar een Giant Anthem Advanced met dit systeem reden. Maar ja, er zitten wel batterijen in en een hoop kabels aan.

Specialized kiest al járen een ander pad om bikes te creëren die enerzijds efficiënt zijn en anderzijds niet tekortschieten op het vlak van comfort en tractie: de Brain. Ook de Epic Expert waarmee ik de afgelopen weken heb kunnen rijden is ermee uitgerust. Ik vertel je straks hoe het brein van Specialized werkt. Maar eerst meer over de fiets zelf…

Frame

Lichtgewicht carbon

Het frame van de Epic Expert is gemaakt van zogenaamd FACT 11M-carbon, Specializeds op één na lichtste carbonconstructie. Die levert een frame op dat in de maat L kaal nog geen 1.600 gram weegt. Lekker licht dus. Los daarvan benadrukt Specialized dat iedere frame-maat over maatspecifieke buisprofielen beschikt, met een bijpassende opbouw en samenstelling van de verschillende lagen carbon. Hierdoor zouden de rijeigenschappen door de gehele maatserie gelijk moeten zijn. Als je er het fijne van wilt weten, moet je het verslag dat collega Jeroen over de introductie van de Epic schreef er even bijhalen.

Alle kabels lopen binnendoor en hebben een eigen kabelgootje, zodat vervangen geen gedoe is. Een opbergvak in de onderbuis zoals je dat van de Stumpjumper kent ontbreekt, wel is er in de voordriehoek plaats voor twee bidonhouders. Net als de meeste moderne xc-fullies komt de Epic zonder gelagerd draaipunt in de achterbrug. In plaats daarvan buigt het carbon van de staande achtervork bij inveren een beetje door. Over de achterbrug gesproken: er passen probleemloos banden tot zo’n 2.35 à 2.4 inch. En wie de bikes van de bekende wedstrijdrijders een beetje in de gaten houdt weet, dat 2.35 inch het nieuwe 2.25 inch is.

Geometrie: capabel en comfortabel

Bij z’n introductie in 2020 waren de maten van de Epic voor een xc-fully behoorlijk vooruitstrevend. Lees: langer, lager en luier dan de meeste concurrenten. Inmiddels weten die ook waar Abraham de mosterd haalt, maar dat maakt de geometrie van de Epic niet minder actueel. Lees: véél capabeler in snelle en lastige afdalingen dan racefullies van de oude school. Op onze testbike in de maat L staan de balhoofdbuis en de zitbuis op respectievelijk 67,5 graden en 75,5 graden. De reach is 470 mm, de stack 605 mm en de wielbasis 1.179 mm. De bottom-bracket-drop is, zoals dat hoort op een newschool-racebike, niet gering. De trapas staat maar liefst 48 mm lager dan de wielassen. Allemaal maten die een paar jaar terug niet misstaan zouden hebben op een trailbike. De achterbrug heeft door de gehele maatserie heen dezelfde lengte: 433 mm.

Opvallend is dat Specialized de balhoofdbuis niet extreem kort maakt. Terwijl wedstrijdrijders wel de neiging hebben hun stuur zo laag mogelijk te plaatsen. De balhoofdbuis op de maat L testfiets is 115 mm lang. Dat is één à twee centimeter meer dan bij sommige concurrenten. Is dat erg? Wat mij betreft niet. De meeste kopers zullen met hun Epic géén wedstrijden rijden, maar willen vooral vlot en efficiënt toeren. En dan is een niet al te extreme zitpositie ronduit beter. Niet alleen omdat je daarmee rug, nek, schouders en polsen spaart, maar óók omdat een wat hoger stuur meer controle oplevert.

Grote wielen op alle vijf maten

Alle Epics komen overigens met 29 inch wielen, ook in de kleinste maat. In totaal brengt Specialized vijf verschillende maten, van XS tot XL. Alle maten komen met een stuur van 750 mm. Voor mij met mijn 1,80 meter een fijne breedte, maar kan ik me voorstellen dat met name kleinere rijders er een zaag zullen bijpakken. Door de maatserie heen is ook de lengte van de stuurpen min of meer gelijk. 60 mm in de twee kleine maten, 70 mm op de rest. Prima, denk ik, want ik heb nooit begrepen waarom fabrikanten de stuurpen qua lengte stapsgewijs laten meegroeien met de frame-maat. Want waarom zou je willen dat een groot frame anders stuurt dan een klein frame?

Vering

Automatische lock-out

Op het eerste gezicht ziet de vering van de Epic er conventioneel uit. Achterbrug met flexstays, RockShox-demper onder de bovenbuis, RockShox Sid SL in de balhoofdbuis… Kijk je beter, dan valt op dat de kabelsalade die de cockpit van veel racefullies ontsiert, bij de Epic afwezig is. De verklaring: om het onderstel harder te maken, dus om de ingaande demping te vergroten, gebruikt Specialized geen remote op het stuur, maar een systeem dat de vering automatisch aan de ondergrond aanpast: de Brain.

Het zit in het echt ingewikkelder in elkaar, maar kort gezegd bestaat dit systeem uit messing elementjes in de voorvork en bij de achteras, die onder druk van hun eigen gewicht een oliecircuit gesloten houden. In die toestand veren voorvork en achterdemper niet. Staand op de pedalen een heuvel op stoempen? Alsof je een hardtail tussen je benen hebt. Maar komt er nu een klap van onderen, bijvoorbeeld van een kuil of wortel, dan komen die messing elementjes iets omhoog en kan de olie vrijelijk stromen. Resultaat: actieve vering.

Even opletten bij instellen

Nogmaals, dit is de Jip-en-Janneke uitleg, want de werking is in het echt gecompliceerder. Maar het gaat hier even om het idee. Gladde ondergrond: hardtail-gevoel. Ruwe ondergrond: fullsuspension-gevoel. De mate waarin Brain actief is, kan je instellen. Inclusief de geheel open stand zijn dat achter in zes en vooraan in 25 (!) stappen. Waarom dat er ook niet gewoon zes zijn is me niet duidelijk. Maar los daarvan; bij zowel voorvork als achterdemper is de geheel open stand de uitgangspositie. En hoe meer klikjes je vanaf dat punt toevoegt, hoe groter de oneffenheid moet zijn voordat het systeem de oliestroom vrijgeeft. Of anders gezegd: hoe meer je het gevoel hebt op een hardtail te rijden. Waarbij je dus de mogelijkheid hebt om de gevoeligheid voor en achter lós van elkaar in te stellen.

Zelfs als je de vering van de Epic liefst zoveel mogelijk gesloten houdt, is die geheel open stand wel noodzakelijk. Immers, alleen dán kan je de luchtdruk en de rebound, de demping van de uitgaande slag, op de juiste manier instellen. Naast de rebound en mate waarin de Brain actief is, kan ook de progressiviteit van de vering nog aangepast worden naar jouw eigen smaak. Hiertoe kan je volumespacers toevoegen aan de luchtkamers van voorvork en achterdemper. Van die mogelijkheid hebben we bij deze test geen gebruik gemaakt.

Onderdelen

Zeker nu de prijs van de Epic Expert fors is gedaald, krijg je redelijk wat waar voor je geld. Maar wel of geen korting,  de Epic Expert is als het gaat om de gemonteerde componente een doordachte bike. Er zit niks op dat je niet nodig hebt en wat er wel op zit is functioneel en betrouwbaar. De transmissie van Sram, met een mix van X01- en GX-onderdelen, schakelt feilloos. Ook met de remmerij is niks mis. Althans, als je de Epic Expert voornamelijk in Nederland inzet. In het buitenland komen de Level TL-remmen van Sram redelijk snel aan hun grenzen en loont het – zeker als je wat zwaarder bent – de moeite om in ieder geval aan de voorkant een grotere remschijf te monteren.

De overige onderdelen – stuur, handvatten, stuurpen, zadelpen en zadel – komen allemaal uit eigen huis. Niet bling, wel gewoon goed. En bovendien blijft er zo geld over voor goede wielen. Daarover hieronder meer…

Wielen en banden

De roterende massa, dat is waar het bij iedere mountainbike letterlijk en figuurlijk om draait. En hier scoort de Specialized Epic Expert punten. De wielen hebben carbon Roval Control-velgen met een binnenbreedte van 29 mm en 4 mm dikke, haakloze velgranden die de sterkte vergroten en de kans op stootlekken verkleinen. De naven zijn uitermate betrouwbare 350’s van DT Swiss. In combinatie met de 28 rechte spaken per wiel spaken, komt het totaalgewicht van deze set op minder dan 1.500 gram uit.

Net als de velgen komen ook de banden komen uit eigen huis: een Specialized Fast Trak aan de voorkant, een Renegade achteraan. Beide rubbers komen in 2.35 inch. Dat alles levert een wielset op die makkelijk op gang komt, licht rolt en veel comfort biedt. En ondanks dat de nopjes op beide banden tamelijk klein zijn, valt de grip helemaal niet tegen. Dat ligt enerzijds aan het grote volume van de banden, waardoor je sowieso met minder profiel weg komt. En anderzijds ligt dat aan de routes die ik voornamelijk rij: op de zandgronden.

Hoe rijdt de Specialized Epic Expert?

In het vlakke en bij klimmen: snel en efficiënt

De eerste rit met de Epic is geen onverdeeld succes. Reden: een vorige testrijder heeft een stuurpen van tien centimeter lang gemonteerd. In combinatie met de lange bovenbuis en de royale reach levert dat niet alleen een strekbankgevoel op, maar ook een onevenwichtig stuurgedrag. Het monteren van de originele, drie centimeter kortere stuurpen, brengt de boel weer in balans. En hoé! De bike zit als gegoten. Lekker sportief, zodat ik m’n kracht goed kwijt kan, maar niet té diep. Het gewicht is fijn over beide wielen verdeeld en sturen doet-ie heerlijk, zonder noemenswaardig onder- of overstuur. Waarbij ik gelijk opmerk dat ik inmiddels al op flink wat dubbelgeveerde xc-racers met newschool-geometrie heb gereden. Als je van een oude xc-fully op deze overstapt, moet je misschien even wennen aan het wat relaxte stuurgedrag.

Maar dat je vanwege de relatief luie balhoofdbuishoek misschien wat scherpte in de besturing mist, betekent niét dat de Epic onwillig door de bocht gaat. Integendeel, op moderne mountainbikeroutes met een onophoudelijke aaneenschakeling van bochten en bulten is-ie juist als een vis in het water. Op die gladgewalste knikkerbanen is ook het Brain-systeem helemaal op z’n plaats. Met de stelknop van de Brain aan de achterkant in de stugste twee posities voelt de Epic als een hardtail, zelfs als je staand op de pedalen aan het boenderen bent. En mocht er dan toch een wortel of kuil in de weg liggen, dan geeft de Brain razendsnel de veerweg vrij. Niet teveel overigens, want zowel de voor- als achtervering is tamelijk progressief. Dat wil zeggen dat je niet bij de eerste de beste harde klap door een (te) groot deel van de veerweg heen schiet.

Dalen: snel, vertrouwenwekkend en capabel

Dan het dalen. Ook dat is op de Specialized Epic Expert niet bepaald een straf. Dat ligt niet alleen aan de fijne balans en de capabele geometrie, maar zeker ook aan de schokdempende kwaliteiten van het onderstel. Zowel voor als achter staat de vering zijn mannetje. Snoeihard dalen zonder bang te zijn dat de boel uit de hand loopt? Met de Epic kan het. Natuurlijk, het is in de downhils geen trailbike. Maar wel bijna. Ik merk wel dat de stugste standen van de Brain voor mij té stug zijn. Het lekkerst daalt de Epic wat mij betreft met de Brain volledig uitgeschakeld. Maar omdat na iedere afdaling ook weer een beklimming volgt, eindig ik uiteindelijk met een compromis.

Achteraan is dat compromis drie klikjes vanaf volledig open. Zeg maar de middelste stand. En aan de voorkant, bij de RockShox Sid SL, varieer ik de gevoeligheid van het platform afhankelijk van de route die ik ga rijden. Op routes met veel korte, venijnige klimmetjes, die ik over het algemeen staand op de pedalen neem – denk aan Drieluik Dorst – zet ik de stelknop van het brein op tien klikjes vanaf open, zodat er geen energie verloren gaat bij ongewenst pompen van de vork. Maar op routes met relatief lange afdalingen en beklimmingen, zoals bij Leersum en Amerongen, draai ik de instelknop juist (bijna) geheel open. Immers, bij zittend klimmen is deinen van de vork zelden een probleem, maar wil je wel dat het voorwiel de ondergrond zo goed mogelijk volgt.

Wel of geen brein?

Het C-woord is hierboven dan toch gevallen. Compromis. Ondanks dat de Brain-platformdemping het ontzorgen van de rijder als uitgangspunt heeft – het werkt immers automatisch – is het géén systeem dat je de eerste keer instelt om er daarna nooit meer naar om te hoeven kijken. Althans, als je net zoals ik veel verschillende routes rijdt met verschillende karakteristieken. Natuurlijk, het kán wel, één Brain-instelling voor alles en altijd. Maar dan haal je niet het maximale uit wat de Specialized Epic te bieden heeft. En dat zou, met name omdat het zo’n veelzijdige, breed inzetbare bike is, echt zonde zijn.

Het bovenstaande moet je nadrukkelijk niét zien als kritiek, maar als een suggestie van mijn kant om meer uit het Brain-systeem te halen. Zoals je bijvoorbeeld ook met de bandendruk kunt spelen om je bike aan het terrein en de omstandigheden aan te passen. Waar ik wél kritiek op heb, is het geluid dat de Brain maakt, met name achteraan. Iedere keer als de achterbrug na een oneffenheid verwerkt te hebben weer terugveert in z’n uitgangspositie, is een luide “klunk” te horen. Dat is blijkbaar inherent aan het systeem, maar wie net als ik z’n bikes het liefst zo stil mogelijk heeft, moet hieraan wel wennen.

Conclusie

Als je vindt dat in deze test het woord ‘brain’ nogal vaak valt: dat klopt. Maar net zoals je de rijeigenschappen van de Giant Anthem Advanced Pro 1 die we afgelopen jaar reden, niet kunt los zien van de elektronisch aangestuurde Fox Live Valve-vering, zo zijn ook de rijeigenschappen van de Specialized Epic Expert onlosmakelijk verbonden met de automatisch Brain-platformdemping. Of anders gezegd: zonder Brain geen Epic Expert. Immers; zou je deze Specialized altijd rijden zónder de Brain te activeren, dan mis je in vlakke passages en in beklimmingen de platformdemping waarover reguliere veersystemen wel beschikken.

Toch doe ik even een gedachtenexperiment: zou de Epic Expert ook met conventionele veerelementen een goede bike zijn? Het antwoord is volgens mij ja. De geometrie, zitpositie en uitrusting zijn dermate goed, dat deze xc-fully ook al een topper zou zijn zonder fratsen met massatraagheidsventielen en extra hydrauliek. Maar goed, zo’n Epic bestaat niet, tenzij je overstapt naar de Epic Evo. Die heeft hetzelfde frame, maar vering zonder Brain. Maar vanwege z’n extra veerweg is dat toch echt wel een ander soort fiets, voor een andere doelgroep en met een ander inzetbereik.

“Met geactiveerde Brain geeft de Specialized Epic je op zulke trails het gevoel dat je op een hardtail rijdt, met de bijbehorende snelheidssensatie. Maar zodra de banden een oneffenheid raken, blijk je ineens toch op een fully te zitten. Het beste van twee werelden? Dat niet. Maar het komt wel in de buurt.”

Terug naar de Specialized Epic Expert: mijn ervaring is dat de Brain-platformdemping echt een toegevoegde waarde heeft, zéker op het soort mountainbikepaden waarop we hier in Nederland over het algemeen rijden: razendsnel en relatief glad. Met geactiveerde Brain geeft de Epic je op zulke trails het gevoel dat je op een hardtail rijdt, met de bijbehorende snelheidssensatie. Maar zodra de banden een oneffenheid raken, blijk je ineens toch op een fully te zitten. Met als resultaat een hoeveelheid controle, grip en comfort die een échte hardtail je onmogelijk kan bieden. Het beste van twee werelden? Dat niet. Maar het komt wel in de buurt.

Specialized Epic Expert 2023 | Prijs, specificaties en geometrie

Onderdelen, gewicht en prijs

Frame	FACT 11m Full Carbon
Vork	RockShox Sid SL Brain, 100 mm veerweg
Achterdemper	RockShox-Specialized Brain, 5 pos. platform, 100 mm veerweg
Achterderailleur	Sram X01 Eagle, 12-speed
Schakelaar	Sram X01 Eagle, 12-speed
Crankset	Sram X1 Eagle, 34t, 175 mm
Cassette	Sram GX Eagle, 10/52t
Ketting	Sram GX Eagle
Remmen	Sram Level TL
Remschijven (v/a)	Sram Centerline, 160/160 mm
Velgen	Roval Control, carbon, 29 mm binnenbreedte, 28 spaken
Naven	DT Swiss 350
Voorband	Specialized Fast Trak, Control Casing, T5 Compound, 29 x 2.35″
Achterband	Specialized Renegade, Control Casing, T5 Compound, 29 x 2.35″
Stuur	Specialized Alloy Minirise, 750 mm breed
Stuurpen	Specialized XC, 70 mm
Zadel	Body Geometry Power Sport, 143 mm breed
Zadelpen	Specialized Alloy, Ø 30,9 mm
Gewicht compleet	10,84 kg (framemaat L)
Prijs	€ 6.500,-
Garantie	Levenslange garantie op frame en wielen voor 1e eigenaar, 2 jaar voor 2e eigenaar, 2 jaar op lak en onderdelen
Extra	Twee jaar gratis service van de Brain-veerelementen

Geometrie

Website fabrikant: specialized.com