Test | Sram GX Eagle AXS: 1.000 kilometer draadloos schakelen

Met XX1 Eagle AXS bracht Sram de eerste draadloze 12-speed derailleurtransmissie voor mountainbikes. En met GX Eagle AXS volgende een meer betaalbaar alternatief. Is minder duur ook minder goed? Om dat uit te vinden hebben Sebastiaan en Frank afgelopen zomer ruim 1.000 kilometer met deze elektronische 1×12 schakelgroep gereden.

Tekst en foto’s: Arjan Kruik

Getest: Sram GX Eagle AXS draadloze 1×12 transmissie.

Draadloos de zomer door met 12-speed Sram GX Eagle AXS

Draadloos schakelen, gaat dat ook op de lange termijn goed? Om dat uit te vinden zijn we ná de test van april dit jaar gewoon verder blijven rijden met de Stevens Sonora GX AXS. Een extreem grote afstand hebben we niet op de teller gekregen. Onze buitenlandse kilometers hebben we namelijk merendeels op daarvoor meer geschikte, dubbelgeveerde bikes afgelegd. En daarnaast komen er op de redactie regelmatig andere hardtails langs die eveneens getest moeten worden. Dat het uiteindelijk toch nog duizend kilometer plus een beetje is geworden, is dus niet eens zo heel onbevredigend.

Voor we verder ingaan op hoe het elektronische schakelen is bevallen en hoe de GX Eagle AXS-groep zich afgelopen voorjaar, zomer en najaar heeft gehouden, eerst een disclaimer: als we aan het eind van de test de slijtage opnemen, blijk de af fabriek gemonteerde 12-speed ketting geen Sram GX-ketting te zijn, maar een dubbel zo duur X01-exemplaar. Nou zal je zeggen: wat maakt dat uit, zo’n ketting? In dit geval best veel: als we van onze ervaring met Sram-kettingen de afgelopen jaren één ding geleerd hebben, dan is het wel dat de X01-ketting lang meegaat. En dat de GX-ketting daar niet aan kan tippen. Dus jammer maar helaas: vanwege die hoogwaardige X01-ketting is deze duurtest niet honderd procent representatief voor wie wil weten hoe degelijk een Sram GX AXS-aandrijflijn in de praktijk is.

De duurtestfiets: een Stevens Sonora GX AXS 2022.

Sram GX Eagle AXS biedt je hetzelfde als een gewone Sram GX 12-speed transmissie, maar dan zónder kabels en mét batterijen.

Sebastiaan op een Stevens Sonora met Srams draadloze GX Eagle AXS-transmissie. Aantal kilometers: ruim 1.000.

Sram GX Eagle AXS: draadloos 12-speed

Op de derailleur en de shifter na, is Sram GX Eagle AXS identiek aan een mechanische GX Eagle 12-speed aandrijflijn. We beginnen daarom met deze twee onderdelen.

Schakelaar

Het méést onderscheidende onderdeel van een Sram GX Eagle AXS-transmissie is gelijk ook het kleinste: de schakelaar. Geen kabel en hendels meer, maar slechts één grote tuimelknop. Beweeg je je duim omhoog, dan gaat de ketting omhoog, beweeg je je duim omlaag, dan gaat ook de ketting omlaag. Of andersom, want met de Sram AXS-app kun je de schakelrichting desgewenst omdraaien. Wat je kiest is een kwestie van smaak en van gewenning; testrijder Frank schakelt het liefst af met de bovenkant van de tuimelschakelaar, Sebastiaan het liefst op. En vice versa.

De ‘knop’ loopt trouwens door tot áchter het handvat, zodat je eventueel ook je wijsvinger kunt gebruiken om de schakelfuncties te bedienen. Zeg maar zoals Shimano dat doet op zijn mechanische shifters. Frank en Sebastiaan hebben allebei geen gebruik gemaakt van deze functionaliteit, maar als je van een bike komt met mechanische Shimano-versnellingen, dan kan ik me voorstellen deze mogelijkheid wel prettig is.

Sram GX Aegle AXS draadloze 1x12 12-speed transmissie

Omdat de Stevens Sonora remmen van Shimano heeft, krijgt de Sram GX AXS-schakelaar een eigen montagebeugeltje. Wie Sram-remmen heeft kan de fraaie Sram MatchMakers gebruiken om de rem- en schakelhendels te integreren.

Aan de voorkant van de shifter zit nog een knopje. Dat is bedoeld om op (of af) te kunnen schakelen met de wijsvinger.

Met behulp van de Sram AXS-app kunnen je de functie van de knoppen instellen. Wil je opschakelen met de bovenste knop? Of juist afschakelen? Kan allebei.

Ook het aantal kransjes dat je in één keer kunt op- of afschakelen is met de Sram AXS-app in te stellen.

Schakelen als je een steile helling beklimt? Niet geruisloos, wel feilloos.

Derailleur

De crux van het hele AXS-gebeuren is natuurlijk dat de shifter draadloos contact heeft met de derailleur. Als je GX AXS-bike nieuw is, of je hebt zelf een GX AXS-derailleur en -schakelaar gemonteerd, dan moet je ze alleen even aan elkaar koppelen. Dat pairen is appeltje-eitje, gewoon een kwestie van het knopje op de derailleur en het knopje op de shifter even indrukken. Vervolgens stel je de twee inbusboutjes in die de uitslag van de derailleur begrenzen in en zet je de B-schroef op de juiste spanning (zie foto hieronder). Tot slot positioneer je het bovenste derailleurwieltje exact in lijn met de kransjes op de cassette. Dat doe je door het knopje onder de shifter in te drukken en met de bedienknop de derailleur in kleine stapjes naar links of naar rechts te verplaatsen. Of je gebruikt de Micro Adjust-functie in de Sram AXS-app op je telefoon.

Overload clutch

Eenmaal goed afgesteld heb je er geen omkijken meer naar. Op ieder schakelcommando op het stuur volgt vrijwel direct een schakelactie aan de achterkant. Feilloos, 1.000 kilometer lang. Daarbij is het, nog meer dan bij een mechanische derailleur, wel van belang dat de derailleurhanger recht is. Op de Stevens Sonora was en is dat zo, dus op dat vlak hebben we geen problemen ondervonden, maar bij een KTM Scarp Exonic met Sram XX1 AXS was het na een val gedaan met de schakelpret. Maar goed, we hebben dat als leermoment gebruikt en nemen sindsdien altijd een reservehanger mee als we op trip gaan.

A propos vallen: de derailleur zélf heeft een valbeveiliging, een zogenaamde overload clutch. Zodra er teveel druk op de derailleur komt, wordt de motor ontkoppelt zodat de derailleur vrij kan bewegen. En vervolgens koppelt-ie zichzelf weer voor probleemloos verder schakelen. En dan is er natuurlijk ook nog de voor alle Sram-derailleurs zo karakteristieke en superpraktische cage-lock, waarmee je de kooi kunt vastzetten om zo het wiel makkelijker te kunnen uitnemen.

Het meeste zichtbare deel van de Sram GX AXS 12-speed groep: de derailleur.

De derailleur bouwt niet echt breed.

Voor het afstellen van de afstand tussen het bovenste derailleurwieltje en de cassette met de B-schroef levert Sram een praktisch kunststof pasmalletje.

Batterijen

Het AXS-systeem draait op twee batterijen: een standaard CR2032-knoopcel in de schakelaar en een eigen oplaadbare batterij op de derailleur. Die eerste zou zo’n honderd uur meegaan, de tweede tussen de 20 en 30 uur. Uiteraard afhankelijk van de schakelintensiteit en de temperatuur. Na de 1.000 testkilometers op de Stevens Sonora hebben we het batterijtje in de shifter nog niet vernieuwd. De batterij op de derailleur was na afloop van de testperiode toe aan een derde keer opladen.

Hoe je weet dat je derailleurbatterij aan het sap moet? Gewoon even op het knopje op de derailleur drukken. Gaat er een groen lampje branden, dan is er niks aan de hand en is het lampje rood, dan heb je de helft van de lading opgebruikt. En als het lampje rood gaat knipperen, dan moet je dringend op zoek naar een stopcontact. Overigens: ook in de Sram AXS-app is de batterijconditie uit te lezen.

De oplaadbare batterij laat zich makkelijk afnemen en plaatsen. Tip voor wie lange en/of meerdaagse tochten maakt: neem een reserve-exemplaar mee in je rugzak.

Het batterijtje zit verstopt onder een kunststof beschermkapje (links).

Het batterijtje is, afhankelijk van de schakelintensiteit en de temperatuur, goed voor zo’n 20 tot 30 draaiuren. Wie op zeker gaat kan een reservebatterijtje meenemen.

Ga je sneller fietsen van een elektronische 1×12 transmissie? Nee. Schakel je sneller? Zeker weten.

Aandrijflijn: schakelsouplesse

De ketting, cassette en crankset van een GX Eagle AXS 12-speed transmissie zijn identiek aan die van een mechanische GX-groep. Dat wil zeggen dat ook bij de elektrische groep de ketting snel en soepel van krans wisselt. Of beter: nóg sneller en directer, want elektrisch. Ook onder last schakelt het GX AXS-systeem voorbeeldig. We krijgen vaak de vraag hoe Sram GX zich verhoudt tot Shimano XT, qua schakelen. Een eensluidend antwoord is hier niet te geven; alhoewel ze niet hetzelfde aanvoelen, schakelen beide systemen gewoon ronduit goed. En voor Sram GX AXS gaat dat vanwege de elektrische bediening van de derailleur eens te meer op.

Aandrijflijn: levensduur

Het schakelen is dus prima, maar hoe zit het met de degelijkheid? De aandrijflijn van de Stevens Sonora GX AXS was na ruim duizend kilometer nog in een verbazingwekkend goede staat, met slecht zeer geringe kettingverlenging en nauwelijks zichtbare slijtsporen op de cassette en het voorblad. De verklaring voor die geringe slijtage zochten we in eerste instantie in tijd van het jaar waarin we de test uitgevoerd hebben: de overwegend droge voorjaars- en zomermaanden. En ook in de manier waarop testrijder Frank, die veruit de meeste kilometers op de Stevens Sonora gereden heeft, met zijn fietsen omgaat. Een grondige was- en poetsbeurt na iédere rit, inclusief vers smeermiddel voor de ketting, is bij Frank namelijk de standaard procedure.

Maar er speelt, zoals we aan het begin van dit stuk al aangeven hebben, ook nog wat anders: de op de Sonora GX AXS gemonteerde ketting bleek geen Sram GX-ketting, zoals Stevens in zijn specificatieoverzicht vermeldt, maar een dubbel zo dure Sram X01-ketting. Of “dubbel zo duur” tevens betekent dat deze ketting dubbel zo lang meegaat, durven we hier niet te zeggen. Maar dat de X01-ketting gezegend is met een bovengemiddeld lange levensduur, dát hebben we sinds de introductie van deze 12-speed groep in 2016 al meermaals kunnen vaststellen. Anders gezegd: de goede testresultaten worden naast het mooie weer en de goede zorgen van testrijder Frank, óók geflatteerd door de zeer hoogwaardige ketting. Voor de goede orde: we hebben het hier over de geringe slijtage van de Sram X01-ketting; de schakelkwaliteiten zijn met een X01-ketting niet merkbaar beter dan met een originele Sram GX-ketting.

Het kleinste kransje op de 12-speed Sram GX Eagle-cassette heeft 10 tandjes, de grootste 52. Daarmee komt het totale bereik op 520%.

Om de cassette te kunnen monteren moet je wiel zijn voorzien van een speciale XD-cassettebody.

Na zo’n 1.000 (Nederlandse) offroad-kilometers vertonen de tanden nog nauwelijks sporen van slijtage. De 52 en 42 zijn zelfs bijna ongebruikt, wat de vraag oproept of die op Nederlandse mtb-routes eigenlijk niet overbodig zijn…

Stevens heeft op z’n Sonora een aluminium Sram GX-crank gemonteerd, maar Sram heeft ook een carbon variant in z’n assortiment.

Ook de 34 tanden op het X-Sync-kettingblad zijn nog in uitstekende staat.

De ketting op de Stevens Sonora GX AXS na 1.000 kilometer. Niet slecht! Maar let op: de ketting die in deze duurtest heeft meegedraaid is geen GX-ketting, maar een dubbel zo dure X01-ketting.

Sram GX Eagle AXS versus X01 AXS versus XX1 Eagle AXS

Een Sram GX Eagle AXS upgrade-kit – dus derailleur, schakelaar en oplader – kost € 654,-. Een Sram X01 Eagle AXS-kit komt op € 876,- en de XX1 AXS-kit is € 1.108,-. Dat verschil van respectievelijk € 222,- en € 454,-, wordt primair veroorzaakt wordt door de lichtere en betere materialen die in de X01 en XX1 AXS-derailleurs gebruikt zijn. Immers; alle AXS-shifters zijn nagenoeg gelijk en wegen hetzelfde. Met de meerprijs van XX1 en X01 AXS ten opzichte van GX AXS bespaar je respectievelijk zo’n 80 en 65 gram gram gewicht. De vraag dan dan opkomt is: wat win je, behalve een lager gewicht, nog meer door voor X01 of XX1 AXS te gaan?

Om dat uit te vinden hebben we twee bikes met Sram AXS om en om gereden. De ene met GX Eagle AXS, de ander met XX1 Eagle AXS. De vergelijkingsbike was een KTM Myroon Exonic, de Oostenrijkse hardtail waarvan we recentelijke onze ervaringen op deze site gepubliceerd hebben. Een vergelijking met X01 AXS hou je nog tegoed, deze groep hadden we niet tot onze beschikking.

GX AXS doet niet onder voor XX1 AXS

De resultaten van deze vergelijkende test zijn toch een beetje ontluisterend. Of verheugend, afhankelijk van hoe je er naar kijkt. Hoe dan ook, in het terrein is er géén significant verschil waarneembaar tussen GX Eagle AXS en het veel duurdere XX1 Eagle AXS. Niet in schakelsnelheid, niet in schakelprecisie. Los van het geringere gewicht is er dus eigenlijk geen reden om XX1 Eagle AXS te laten prevaleren boven GX Eagle AXS.

Althans, als het gaat om de AXS-derailleur en -shifter. Neem je óók de cassette en de ketting mee in de vergelijking, dan is XX1 Eagle AXS beter. Zoals gezegd niet zozeer voor wat betreft de snelheid en de souplesse van het schakelen, maar wél als het gaat om de sterkte en slijtvastheid. Op dit punt behoort XX1 echt tot het beste dat op dit moment beschikbaar is. Maar GX is, zoals deze duurtest laat zien, op dat vlak zeker niet slecht. En al helemaal niet als je aan het rekenen slaat. Een XX1-cassette kost € 506,-, een GX-cassette komt op € 244,-. Let wel, dat is de adviesprijs, want online kom je ze ook voor honderd euro minder tegen.

Zoek de verschillen. Links Sram GX Eagle AXS, rechts Sram XX1 Eagle AXS.

Conclusie

We kunnen het lang of kort hebben over de toegevoegde waarde van een schakelsysteem met batterijen, uiteindelijk functioneert Sram GX Eagle AXS feilloos. Afstellen? Hebben we na de eerste keer nooit meer hoeven doen. En dat is, hoe goed ze ook werken, bij mechanische systemen toch niet altijd het geval. En dan is er, als bonus, nog de toegevoegde waarde van de draadloze constructie. Superhandig bij de eerste montage en het ziet er nog strak en opgeruimd uit ook. En de slijtage na 1.000 km is zeer gering. Dus ja, ook op de lange termijn heeft Sram GX Eagle AXS absoluut ons weten te overtuigen.

“We kunnen het lang of kort hebben over de toegevoegde waarde van een 12-speed schakelsysteem met batterijen, uiteindelijk functioneert Sram GX Eagle AXS feilloos. Afstellen? Hebben we na de eerste keer nooit meer hoeven doen.”

Of we het de extra investering waard vinden is weer een ander verhaal. Een goed voorbeeld van de moeilijkheid van deze afweging is de Sonora GX AXS-testfiets. Vanwege de relatief dure elektronische transmissie heeft Stevens er, om binnen het budget te blijven, een relatief goedkope – lees: zware – wielset in gestoken. En de negatieve invloed van zware wielen op de rijbeleving is in onze ogen gróter dan de positieve rol die het elektronische schakelen speelt. Anders gezegd: liever lichte wielen en mechanisch schakelen dan andersom. Maar goed, dat is ónze afweging.

Laat je dat alles buiten beschouwing en kijk je sec naar het gebruiksgemak en de manier waarop deze elektronische 12-speed schakelgroep functioneert, óók op de lange termijn, dan kunnen we niet anders doen dan Sram GX Eagle AXS van harte aanbevelen.