Ook ik heb maar even geklikt en de vragenlijst ingevuld. Twee keer zelfs voor mijn beide fietsen met ieder een ander inzetgebied. Het resultaat: beide malen 80% kans dat ik met een 1x aandrijving blij zou zijn. Hoewel 1x aandrijvingen redelijk normaal zijn geworden maakt de discussie – ‘Kan ik er nou wel of niet mee rijden?’ – nog steeds de gemoederen los. Goede zet, zo’n keuzehulpje…
Appels en peren
De voordelen van 1x aandrijvingen zijn duidelijk: de hele aandrijving is simpeler en daardoor lichter en ietsje (marginaal) makkelijker te onderhouden. Bovendien krijg je ruimte voor een chainguide – mocht je dat willen – en heb je minder kabel-spaghetti aan je stuur. Voor fabrikanten opent het gebrek aan voorderailleur de deur tot verdere optimalisatie van de vering (lees: locatie van draaipunten).
Tegenover die voordelen staan twee mogelijke nadelen, en daar komt de ‘discussie’ natuurlijk uit voort:
- Ten eerste is het versnellingsbereik van een 1x groepset gewoon minder, zelfs al koop je een aftermarket cassette van partijen als Ingrid of e*thirteen.
- Ten tweede, en bij gevolge, liggen de versnellingen onderling verder uit elkaar. Niet iedereen is daar blij mee, en terecht. Maar is het een reden om je droom frame nu links te laten liggen omdat er géén voorderailleur op past?
Onderstaande tabel geeft een overzicht van de verzetten/bereik, gewicht en prijs van de drie topgroepen van Shimano en SRAM. Hierin is de ‘straatprijs’ bij enkele goedkope winkels genomen. Nagewogen gewichten zijn gevonden met wat speurwerk op internet.
 |
Bij Shimano SLX en XT 2×11 groepen heb je keus tussen 11-40t of 11-42t cassettes, terwijl XTR formeel aan 11-40t vast zit – ook bij een 1×11 aandrijving. Natuurlijk houdt niemand je tegen een groep zelf samen te stellen en een andere cassette te kopen, zoals een Shimano XT 11-46t, die dus eigenlijk alleen voor 1×11 bedoeld is. Of, als je het bereik wilt maximaliseren, een e*thirteen TRS Race. Onderstaande tabel geeft dan ook een overzicht van de ‘gangbare’ 11- en 12-speed cassettes nu op de markt. De e*thirteen biedt naast een winnend bereik ook een behoorlijk laag gewicht. Alleen die prijs…
 |
Groen/rood: beste/slechtste waarde per categorie; grijs: winkel prijs en adviesprijs zijn gelijk
Zoals je uit bovenstaande specificaties opmerkt is menig 1x groepset ook niet bepaald goedkoop. Dit geldt niet enkel voor casette’s, waarbij prijs grofweg stijgt met bereik. Ook derailleurs zijn een stuk duurder geworden. Je betaalt toch echt meer voor minder, en dan hebben we het niet enkel over gewicht!
Getallenbrij
Zo simpel als ik het hierboven stel is het domweg niet, en het zijn vooral de bovenstaande twee deelvragen die (vermoedelijk) achter de online keuzehulp schuilen. Shimano vraagt immers: ‘Hoe groot is het verschil tussen je minimale en maximale snelheid, en vind je het erg als de stappen tussen versnellingen wat groter zijn?’ Het antwoord op die vragen hebben – in tegenstelling tot ‘discussies’ die nog wel eens gevoerd worden – niks te maken met hoe sterk je als rijder bent, maar alles met inzetbereik en wat je denkt tegen te komen:
Een paar simpele voorbeelden
Voorbeeld 1: Je bent een grote, relatief zware rijder die niet te veel tijd heeft om te trainen. Je specifiek vermogen (W/kg) is niet zo hoog dus je bent geen snelle klimmer. Als groot mens heb je wel veel absoluut vermogen. Rammen op het vlakke kan je wel! Hierdoor ligt de snelheid op de vaste routes in Nederland hoog, maar voor de Ardennen en Alpen heb je een licht verzet nodig. Een 2x of 3x aandrijving ben je het beste mee gediend.
Voorbeeld 2: Je bent een zeer fitte marathonrijder. Je specifiek vermogen is hoog dus je kan onder alle omstandigheden relatief snel rijden. Door het soort wedstrijden rij je soms in peloton op het vlakke, soms trap je zelfs mee in snelle afdalingen. Zeker als je ook nog idioot steile beklimmingen verwacht is een 2x aandrijving het handgist, domweg omdat je zowel met 60 als met 7 km/h zal moeten trappen.
Voorbeeld 3: Je hebt een 140 mm bak met een 32 mm stuurpen en zit ieder weekend in Remouchamps, Luxemburg of de Vogezen. Het kan niet technisch genoeg zijn voor je, zowel omhoog als omlaag. Afdalingen waar je kan meetrappen zijn per definitie suf! Hier is een 1x aandrijving voldoende. Kies een voorblad dat past bij hoe hard je kan klimmen en je komt er wel.
Nuances
De praktijk is echter véél genuanceerder dan voorgenoemde 3 voorbeelden die ook als uitersten gezien kunnen worden. Er zijn talloze type rijders die tussen deze voorbeelden in zitten. Je kan dan een en ander nog nauwkeuriger bepalen met wat simpel rekenwerk. Daarbij komt dan een extra vraag: ‘Bij welke cadans denk je op minimale en maximale snelheid te rijden?’
Een voorbeeld: mijn enduro bak. Een typische wedstrijd betekent een uur bergop naar de start van een special harken met circa 5 km/u en een cadans van 60 rpm. Tegen de tijd dat ik onder de finishboog door sprint rij ik op z’n best 35 km/u bij een cadans van 100 rpm.
Het sommetje luidt dan:
(35 / 5) x (60 / 100) = 4,20 = 420%
Niet geheel on-toevallig is dat net het bereik van mijn SRAM X01 10-42t cassette. Daarmee kom ik dus nét weg. Wordt het langer of steiler klimmen dan moet ik lopen. Marathons hiermee rijden zou voor mij echter niet te doen zijn, zelfs niet met het 511% bereik van een e*13 TRS Race cassette.
Waarom? Bij enduro’s zijn er altijd wat rustmomenten. Wordt er continu door gereden dan wil ik niet een uur op 60 rpm moeten harken. Laten we er 70 rpm van maken. Het sommetje is dan:
(topsnelheid / 5) x (70 / 100) = 5,11 = 511%
Terugrekenend kom ik op een topsnelheid van 36,5 km/u uit. Nu hoor ik je denken “Da’s best hard op een MTB!”. Ja, in Nederland halen we dat niet snel. Ik weet zeker dat het gros van de lezers in een gemiddelde marathon echter flinke stroken harder fietst. Het eerste stuk vals plat omlaag – of op het vlakke in het peloton – lig ik er dus af.
Irritaties
Zoals gezegd is het benodigd bereik natuurlijk niet alles. Hoe groter het bereik van alleen de cassette, hoe groter de stapjes tussen de versnellingen. Niet geheel verassend… en onvermijdelijk. Het ‘probleem’ waar je 1x gebruikers nog wel eens over hoort is dat die grotere tussenstappen niet lekker fietsen, met name op de vlakke thuisroute waarbij de snelheid wat hoger ligt. De ketting ligt ver naar rechts en trapt je in het 1-na zwaarste verzet nog wezenloos. Eigenlijk wil je één tandje zwaarder, maar de eerst volgende krans is dan net weer té zwaar.
In het geval van de huidige cassettes met een groot bereik lopen de procentuele verschillen soms op richting 20%. Dit terwijl de ervaring leert dat men verschillen van 16% al ‘irritant’ kan vinden. Verder lijkt een grote stapgrootte met name op hogere snelheid merkbaar. Dit komt deels doordat zowel Shimano als SRAM tussen de drie kleinste kransjes al stappen van 2 tanden maken. Aan de andere kant van de cassette worden de stappen ook weer relatief groot, maar lijkt dit minder uit te maken. De lichtste verzetten gebruiken we toch enkel in steile beklimmingen, en daar is ‘ideale candans’ op korte stukken vaak een rekbaar begrip.
 |
Met de komst van 11-speed cassettes zit je al aan grotere tussenstappen dan met een oudere 10-speed groep. De kleinste cassette die Shimano op XT niveau levert is nu immers 11-40t. Zoals uit het tabel hierboven blijkt zijn verschillen de stapgroottes tussen modellen met een paar procent. Zocht je vroeger al naar de kleinste spreiding op je cassette, dan ga je er met elke 1×11 of 1×12 aandrijving hoe dan ook nóg verder op achteruit. Koop dan lekker een 2×11 set.
Conclusies
Veel van ons rijden vooral een aantal vaste routes, en op de vorige fiets kwam de ketting daarbij nooit van het middenblad af. Een moderne 1x aandrijving moet dan vanzelfsprekend voldoen… zou je zeggen. De relatief grote stappen moeten je echter wel liggen. Ga je naar bijvoorbeeld de Vogezen dan kan je altijd een kleiner voorblad steken – het afdalen zal immers ook technischer (en langzamer) zijn.
Laat je vooral niet wijs maken dat 1x groepsets enkel voor de sterkste rijders zijn. Laat het ook niet je fietskeuze belemmeren, tenzij je zeker weet dat je echt een groot bereik nodig hebt of kleine stapjes wilt kunnen maken. Of als je niet wilt sleutelen als je opeens besluit naar het buitenland af te reizen, dan zul je in Nederland ook met een extra voorblad (of 2) en voorderailleur rond moeten rijden.
Tekst: Eric Wictor
Foto’s: Michiel Rotgans
