Column | De strijd om de Sallandse Heuvelrug…

De laatste jaren grijpen natuurbeschermers (ik gebruik de term losjes) steeds vaker naar strikte naleving van de wet – onder andere middels handhavingsverzoeken – om mountainbikers het bos uit te jagen. In lokale overheden worden gewillige partners hiervoor gevonden. Daarmee wordt jaren aan samenwerking en kennisdeling, waarmee natuurgebieden ingericht worden, plotsklaps terzijde geschoven.

De kwestie van toegang voor fietsers middels een beheerde route wordt hiermee tot iets puur juridisch gereduceerd. Daarmee wordt een kwantitatieve analyse van de rol van mountainbikers – in het gehele plaatje van natuurbehoud – weggedaan als niet ter zake doende. En dát opent de deur tot allerlei absurditeiten. Iedere sociaal-economische activiteit heeft immers een impact op onze natuur, hoe groot of klein dan ook. Als dat laatste juist niet relevant is, dan kunnen we net zo goed pleiten voor het sluiten van het wegennetwerk, een complete bouwstop, of het deporteren van de helft van de bevolking!

Mountainbikeroutes Sallandse Heuvelrug ook populair bij hagedissen

Voor wie de situatie op de Sallandse Heuvelrug niet kent een korte samenvatting. Na een hoop ophef over ‘door mountainbikers platgereden zandhagedissen‘ is de mountainbikeroute van Holten in de zomer, ter bescherming van genoemde hagedissen, gedeeltelijk afgesloten. Maar voor sommigen gaat dit niet ver genoeg. De mountainbikeroute op de Sallandse Heuvelrug moet in z’n geheel dicht. En dat ook nog eens voor langere tijd.

De TL;DR samenvatting van de facebookpost^[1] op “Leven in Nijverdal” is dat de plaatselijke CDA-fractie behoorlijk wat moeite heeft met hoe de sluiting tot stand is gekomen (en uitgebreid zou moeten worden). Verder stelt men terecht vragen bij wie de belanghebbende zijn. En bovenal nog: of de maatregelen überhaupt terecht zijn. In een tijd waar politici en media maar al te graag conflict en polarisatie opblazen en uitmelken, vind ik de reactie van de fractie juist getuigen van het broodnodige helder en kritisch denken.

Om bij het begin te beginnen, een eerste citaat uit het relaas van de CDA Rijssen-Holten en Hellendoorn:

^{[1] De facebookpagina “Leven in Nijverdal” bericht over allerhande nieuws en gebeurtenissen in Nijverdal en omgeving. De tekst die zij publiceerden komt integraal van de website van de lokale CDA-fractie en is hier in zijn geheel na te lezen.}

Regionaal gewogen beleid

Hier gaat natuurlijk al iets fundamenteels mis. Allerlei belanghebbende partijen rondom de Sallandse Heuvelrug zitten al jaren om de tafel om een regionaal gewogen beleid uit te werken en uit te voeren. Maar het sneuvelt op een juridisch technisch punt. Dat de provincie Overijssel direct volgt met het opleggen van een dwangsom is betreurenswaardig, maar helaas exemplarisch. Ik en vele anderen die een baantje, route of pumptrack of andere natuurlijke ‘voorziening’ in de buurt hebben, kunnen getuigen hoe gemeente of provincie strikt de letter van de wet naleven. Tot plotsklaps de lokale bewoners en middenstand in opstand komen. Dan valt er ineens wél te overleggen. Tot die tijd doen lokale overheden zich gemakkelijk af van eerdere samenwerking en consensus. Men laat een jurist een uitspraak doen en handhaaft hier streng op. Wet is wet, regel is regel.

Schijn tegen: vooral anti-mountainbikers?

Het is natuurlijk prachtig dat een hand vol randstedelingen zó met de natuur op de Sallandse Heuvelrug begaan zijn dat ze bij de provincie een handhavingsverzoek indienen. Er zou echter een belletje moeten gaan rinkelen wanneer je kijkt naar het bestuur van de stichting in kwestie. Minstens één van die randstedelingen heeft immers jaren ervaring met de strijd tegen… de mountainbikeroute van Schoorl. Een felle strijd nota bene, waar door de betrokken natuurbeschermers dubieuze middelen niet geschuwd werden. Zaken als pressie en het toelaten van oproepen tot geweld op eigen facebookpagina. Hierdoor heeft het alle schijn van een hetze tegen mountainbikers in plaats van een – terechte – strijd voor natuurbehoud. Het gebrek aan numerieke onderbouwing in het argument dat mountainbikers een relevant probleem zijn, sterkt dit beeld alleen maar.

Dat de CDA-fracties van Rijssen-Holten en Hellendoorn zowel op de handelingen van de provincie als de dubieuze intenties van een randstedelijke stichting enigszins verbolgen reageren is dan ook volstrekt logisch. De stichting in kwestie heeft nul sociale of economische binding met de regio en de mensen die er wonen. Ze fungeert enkel als stoorzender die klaarblijkelijk een nieuwe manier heeft gevonden om een persoonlijke hetze te propageren. De provincie, die juist wél in dienst staat van de mensen en organisaties die binnen haar grenzen actief zijn, kiest de bestuurlijk makkelijkste weg. Uiteraard tot grote ergernis.

Rammelende of zelfs geheel géén onderzoeken

Bovenstaande citaat geeft veel problematiek omtrent mountainbikeroute’s in een notendop weer. Er wordt door een aantal ‘natuurbeschermers’ keihard geschreeuwd over de schade veroorzaakt door mountainbikers en mountainbikeroute’s. Zowel regionale als nationale media nemen hier in volle overtuiging een loopje mee. Er is echter geen hond die stilstaat bij de broodnodige kritische vragen. Broodnodig omdat we het hebben over het sterk inperken van iemands hobby c.q. vrijheid. En voor wat? Levert omleiding of sluiting een meetbare verbetering voor de natuur op? Dat weten we niet, omdat in geen enkel geval solide onderzoek (lees: meting) is verricht!

“…als mountainbikeroute’s een druppel op een gloeiende plaat zijn, welke onderbouwing is er dan nog om verregaande maatregelen voor/tegen die ene gebruikersgroep te nemen?”

Vooropgesteld: schade aan de natuur is altijd betreurenswaardig. Maar kijkend naar de zandhagedis op de Sallandse Heuvelrug lijkt de 0,16% sterfte door platrijden volstrekt in het niet te vallen als het grote geheel wordt bekeken. En zelfs als je dit met allerlei omzwervingen dit argument alsnog recht kan praten, blijft de vraag hoe het getal zich verhoudt tot andere doodsoorzaken. Want als mountainbikeroute’s een druppel op een gloeiende plaat zijn, welke onderbouwing is er dan nog om verregaande maatregelen voor/tegen die ene gebruikersgroep te nemen?

Mountainbikeroute Rijk van Nijmegen

Een vergelijkbare situatie is er momenteel in het Rijk van Nijmegen, waar natuurbeschermers vechten tegen de vernieuwde mountainbikeroute’s.

Kranten kopten al dat onderzoek uitwijst dat door de mountainbikeroute’s schade ontstaat. Maar geen haan die kraait naar de onvolledigheid van dat onderzoek. Lees: een gekleurde selectie uit literatuurstudies. Niemand bij de gemeente of de lokale media stelt de voor de hand liggende vragen die niet in het onderzoek aan bod komen. Zijn de nieuwe route’s nou een of verslechtering of verbetering op de situatie ervoor? Hoe verhoudt de schade door bikers zich tot het grote geheel? Zoals wandelaars die in beduidend grotere getallen het bos bezoeken, loslopende honden en ecologische achteruitgang door andere factoren. Dit zijn allemaal bijzonder relevant vragen als je tot een juist antwoord wil komen hoe de natuur te beschermen. En al helemaal als daaraan consequenties zijn verbonden voor toegang van bepaalde gebruikers.

Tegenrapport

Terecht dat de betrokken vrijwilligers dan ook een tegenrapport presenteerden. Een rapport met daarin nauwgezet commentaar op alle bevindingen en (ontbreken van) bronvermeldingen. Hier, hier en hier kan je je een stuk verder verdiepen in de problematiek rondom de mountainbikeroute in het Rijk van Nijmegen.

Wetenschappelijke onderbouwing blijkbaar irrelevant

Maar klaarblijkelijk wordt een solide wetenschappelijke onderbouwing irrelevant gevonden door procederende natuurbeschermers. Wie enkele filmpjes van één van de betrokken partijen in Nijmegen bekijkt, komt een hoop frustratie over natuurschade tegen. Min inziens is dát terecht. Zodra er over mountainbikers gesproken wordt komen echter de aanname’s, insinuaties, onvolledige informatie en dubieuze beeldvorming weer ten tafel. Onderzoek zou niet goed uitgevoerd of partijdig zijn. Er zou een Zandvoort-achtig circuit in het bos liggen. Mountainbikers zouden ongetwijfeld massaal ’s nachts komen fietsen. Vervolgens is de greep naar rechterlijke pressiemiddelen – onder andere een handhavingsverzoek – direct weer gemaakt.

De suggestie dat in een bepaald perceel een ‘circuit’ ligt en er voorts geen doorstroming van bikers is, is natuurlijk door iedereen met een routekaart te ontkrachten. Blijkbaar is dit óf te veel moeite, of voldoet het resultaat niet aan de gewenste beeldvorming. Op dezelfde manier dat de relevantie van 156 hagedissen op 110.000 dat niet doen, en op dezelfde manier dat niemand wil kijken naar de meest cruciale vragen. Zoals wat de impact van een mountainbikeroute werkelijk is, hoe dit zich verhoudt tot de situatie vóór de aanleg van die route, en hoe de invloed van bikers en mountainbikeroute’s zich verhoudt tot het geheel van menselijke aanwezigheid en ecologische factoren. Nee, het is sociaal en politiek gezien véél makkelijker om je pijlen te richten op één vermeend probleem!

Alleenrecht van de hardroepende

Dit zou voor iedereen moeten verduidelijken wat een bijzonder kwalijke situatie we hier mee te maken hebben. Partijen eisen het alleenrecht op in de natuur op basis van enkel persoonlijke mening en onderbuikgevoel. Dat dit verkocht wordt als ‘natuurbescherming’ is onacceptabel maar wellicht van deze partijen te verwachten. En er wordt ze echter geen strobreed in de weg gelegd. Sterker nog: bestuursorganen die in de totstandkoming van een route eisen dat er allerlei samenwerking, betrokkenheid en overleg tussen tig partijen is, flikkeren dat hele model het raam uit zodra ze zelf weer in actie moeten komen. Dat is helaas de zichtbaarheid van de wet van de minste weerstand, waarbij de hardst roepende simpelweg het snelst hun zin krijgen.

De vrees van de CDA-raadsleden dat men, eenmaal klaar met de mountainbikeroute op de Sallandse Heuvelrug, pijlen op andere ‘anderen’ richt, is daarom volkomen terecht, mijn inziens. Eerst mountainbikers, straks mensen met een kinderwagen, daarna wie weet wat. Een handhavingsverzoek is zo ingediend en een dwangsom ligt zo op je deurmat.

Bikers: leg lokale politiek het vuur aan de schenen!

Voor mij persoonlijk is het prima als ik een stukje fietsvrijheid in moet leveren voor het behoud van cruciale natuur. Met onze flinke bevolking staat die natuur immers continu door allerlei factoren onder druk. Ik zal echter nimmer en te nooit accepteren dat die inperking plaats vindt op basis van een persoonlijk hetze. Een hetze waarbij iedere logische of zelfs wetenschappelijk onderbouwing, op basis van meetbare feiten, totaal ontbreekt. Laat staan de basale gedragsnorm van een dialoog, waarbij je dus ook luistert naar de andere partij en niet slechts genoegen neemt met 100% gelijk van eigen standpunt. Dit gaat natuurlijk niet om een anti-mountainbike-houding, maar een anti-iedereen-die-niet-beleeft-zoals-ik-dat-doe. Mensen met honden, kinderen, hardlopers… wie weet wie de volgende groep is?

“Verregaande maatregelen eisen een verregaande bewijslast.”

Het is aan ons bikende burgers dan ook om de lokale politiek het vuur aan de schenen te leggen wanneer ze makkelijk van de problematiek af denken te komen. Verregaande maatregelen eisen een verregaande bewijslast. We zullen deze mensen lastig moeten vallen en ze een spiegel voor moeten houden: jullie wilde samenwerking? Werk dan ook samen! En, we moeten ongeacht onze politieke kleur, de politici die strijden voor onderbouwd en fatsoenlijk bestuur blijven steunen!

Aan natuurbeschermers de oproep te laten zien dat je écht om de natuur geeft. En je eens te richten op wezenlijke problemen en er toe doende oplossingen, in plaats van te focussen op je persoonlijke ergernissen en druppels op een gloeiende plaat. Dat is ongetwijfeld absoluut moeilijker dan met een verzoekje hier en daar de rechter laten dwingen dat een mountainbikeroute omgelegd wordt. Maar juist dát mierenneuken is een gigantische verspilling van iedereens tijd en geld. Tijd en geld dat véél beter geïnvesteerd kan worden in oplossingen zoeken die écht een verbetering voor natuur en leefomgeving opleveren.