Special | Horst Link: De stille dood van een patent

Het Horst Link patent is niet meer. Het is heengegaan. Niet onverwachts. Wel stilletjes. Vreemd. De validiteit van het patent dat ging over de positie van een draaipunt op een liggende achtervork, was namelijk zeker niet onbesproken. Als we de internetfora moeten geloven was het zelfs “het meest gehate patent in de fietsindustrie”. Dus waar zijn nu de bellen, toeters en grafdansers? Ze zijn er niet. “Over de doden niks dan goeds” zegt men, maar deze overledene lijkt te worden doodgezwegen. Zowel door de industrie, de consumenten, als de pers.

Wat is een Horst link?

Stel een groep bikers de vraag wat ze van de Horst Link vinden, en de reacties zijn ongeveer onder te verdelen in drie soorten:

De wat-link?
F*ck yeah, het beste veersysteem ooit!
Boeiiuh – achterhaalde meuk.

Voor die eerste groep volgt hier een introductie. Horst Leitner is een Oostenrijkse motorcrosser en ingenieur. Toen hij de oversteek naar Amerika maakte, vestigde hij daar het bedrijf AMP Research. Begin jaren ’90 ontwierp Leitner fietsen onder eigen naam, maar ook voor Mongoose en Specialized. Dit was een tijd waarin er nog geen consensus was of – laat staan hoe! – een fiets moest veren. Tussen alle hersenspinsels van andere fabrikanten was het Leitner die het in de autowereld bewezen principe van een MacPherson strut op een fiets toepaste.

Leitner combineerde dit met de four-bar linkage. De gemene deler: een scharnierpunt in de liggende achtervork, net vóór en ónder de wielas. Deze locatie van het scharnierpunt is de roemruchte Horst Link. Die constructie was toentertijd de heilige graal: actieve vering, vrijwel onafhankelijk van trapinvloeden. De kettingspanning beïnvloedde de vering nauwelijks en door rem en wiel samen aan de staande achtervork te monteren had ook remmen ook weinig invloed op de vering.

Specialized FSR

Leitner patenteerde de Horst Link, in een serie patenten. Waar we praten over “patent”, bedoelen we dan ook eigenlijk de complete bundel patenten. Leitner bouwde fietsen met Horst Links onder zijn eigen vlag, maar verkocht ook licenties aan derden. In 1998 verkocht hij het patent aan Specialized, die het vermarktte als FSR, wat staat voor Future Shock Rear.

Het patent was in Europa overigens slechts deels geldig, en liep al lang geleden af. Daarom zie je op Europese fietsen veel Horst Links. In de Verenigde Staten verviel het pas in 2014.

De Horst Link was een bepalende factor voor een goed werkende achtervering – het werd ook als zodanig gepromoot. Wie geen licentiegeld wilde betalen, bedacht een ander concept en verkocht dát als de ene échte oplossing. Of meed de enorme Amerikaanse markt in z’n geheel of met een deel van het productprogramma.

Het origineel: een AMP! Dit is de B2 die slechts in nuances afwijkt van de eerste versie, de B1. Bron: mombat.org

En toen kwam modeljaar 2015

In 2014 verviel het patent dus ook in de Verenigde Staten. Modeljaar 2015 was zodoende de eerste gelegenheid voor niet-Amerikaanse fabrikanten met een Horst Link veersysteem in hun programma om de Amerikaanse markt te betreden, of voor gevestigde bedrijven om de Horst Link te introduceren. Dat laatste gebeurde ook, maar zonder dat er al te veel ruchtbaarheid aan werd gegeven.

Transition is een voorbeeld van zo’n fabrikant, die het achterste draaipunt van de staande naar de liggende achtervork verschoof. Zonder getoeter of geschreeuw. Misschien is dat ook niet gek: je zou dat immers kunnen interpreteren als “sorry klanten, maar Specialized had gelijk. De Horst Link is écht superieur en we hebben je voorheen inferieure fietsen verkocht”.

2016 Transition Smuggler – Nu mét Horst Link.

Dan de patenthouder: Specialized gebruikt al 20 jaar lang ongeveer dezelfde draaipuntsconfiguratie. De achtervork van de 2015 Demo, Specialized’s eerste nieuwe frame na het vervallen van het patent, ziet er echter radicaal anders uit! Het hoofdscharnierpunt zit óm in plaats van boven de trapas, de Horst Link zit een stuk lager. Is dit een voorbeeld van vorm volgt functie?

De Demo is immers een hardcore DH bak en dat vereist een andere kinematiek dan die van een fiets waarmee je ook wilt klimmen. Of is het een poging tot onderscheidend vermogen nu de Horst Link niet meer hun exclusieve eigendom is? Iets als: “Niet alle Horst Link’s zijn gelijk, ónze Horst Link’s zijn de beste!” En mogen we van Specialized nu ook aangepaste configuraties verwachten op hun overige modellen? Dat blijkt mee te vallen, inmiddels weten we dat hun voor 2016 vernieuwde Stumpjumper FSR en de Camber beiden een klassieke Horst Link hebben.

2015 Specialized Demo – Nog altijd met Horst Link, ook al ziet hij er bijzonder uit.

Ondertussen heerst er overwegend stilte bij de grote Europese merken. Terwijl juist zij al járen in Europa Horst Links verkopen en ze er nu een continent aan potentiële klanten bij hebben gekregen. Weliswaar hebben de brutale rakkers van YT industries inmiddels de sprong gewaagd, maar waarom hebben merken als Cube en Canyon de oversteek naar de nieuwe wereld nog niet aangekondigd?

Tijd voor navraag dus. Velozine benaderde een aantal fabrikanten met vragen. De onvertaalde antwoorden geven een kijkje in de beweegredenen van de fabrikanten. De Nederlandse vertalingen kan je onder iedere vraag via een linkje lezen.

Vraag 1: Wat is er zo bijzonder aan “de” Horst Link?

Transition Bikes – Lars Sternberg, Marketing Projects Manager & Airtime Engineer (ja, echt! – red.): “There is definitely a lot of misconception that HL in general will perform and feel a certain way just because it’s a HL design. In reality the patent expiration opened a vast canvas of opportunities, which is interesting as most people associate the Horst linkage design with one particular approach to it. Where in truth there are many ways to skin the cat, so to speak.”

“We’ve obviously created a unique variation of it while still living in the spectrum of a HL design, however there is a lot more room for other approaches which can all offer quite different feeling rides. We first explored possible ways in which we could configure the HL to provide the exact ride qualities we wanted and whether it would even be possible. Once we determined it would be possible, we then honed in our parameters and after a few years hard work the end result is what we’re now offering with our new line.”

Nederlandse vertaling

“De misvatting heerst dat een Horst Link zich op een bepaalde manier gedraagt en aanvoelt, domweg omdat het een Horst Link is. In werkelijkheid biedt het verlopen van het patent een groot pallet aan nieuwe mogelijkheden, wat interessant is omdat de meeste mensen Horst Links associëren met slechts één specifiek ontwerp. Feitelijk zijn er meerdere wegen naar Rome, als het ware.”

“Uiteraard hebben wij een unieke variant ontworpen die binnen het spectrum van het Horst Link ontwerp ligt, maar er is veel meer ruimte voor aanpak de leidt tot een andere rijervaring. We hebben eerst bekeken op welke verschillende manieren we een Horst Link konden configureren om het rijgedrag op te leveren dat wij willen, en of dat überhaupt wel mogelijk zou zijn. Toen we dat éénmaal wisten, was het een kwestie van finetunen – na een paar jaar hard werken is het eindresultaat wat we nu met onze nieuwe productlijn aanbieden.”

Rocky Mountain – Alex Cogger, Director of Product BC site:“I first want to dispel the myth that Horst Link (HL) = great. You can make very good HL bikes and you can make very bad HL bikes. Suspension design is a game of millimeters. Where EXACTLY you position your pivots is critical, so you can’t assume just because the dropout pivots are on the chainstay that the bike will be amazing. Secondly, and this sounds very obvious and basic, but shock tune plays a huge role as well. You can screw up a good bike with a poor choice of shock tune. You may be surprised how little effort some brands put in to this piece of the puzzle. Thirdly, HOW you tune your whole system to work plays a big role as well, as explained next:”

Nederlandse vertaling

“Allereerst wil ik de mythe “Horst Link = goed” ontkrachten. Je kan hele goede en hele slechte Horst Link fietsen maken. Ontwerp van achtervering is een kwestie van millimeters. Waar je je draaipunten PRECIES plaatst is absoluut kritisch; je kan niet zo maar aannemen dat een fiets geweldig is, domweg omdat er een draaipunt in de liggende achtervork zit. Daarnaast – het klinkt nogal voor de hand liggend en simplistisch – de tuning van je demper speelt een enorme rol. Je kan een goede fiets verpesten met een slecht gekozen tune. Het zou je verbazen hoe weinig moeite sommige merken stoppen in dit stukje van de puzzel. Tot slot: HOE je het hele systeem afstelt, speelt ook een grote zoals, zoals ik uit ga leggen…”

Rocky’s SmoothLink, zoals toegepast op onder meer de Altitude. Dit is dus géén Horst Link, omdat het achterste scharnierpunt net bóven de wielas ligt. Rocky heeft het gepatenteerd.

Vervolg “… The biggest advantage of our SmoothLink is that by positioning our pivots where we do, the average chainline is more parallel to the lower link, and STAYS more parallel through the travel. The more you can maintain this, the less the chain tension affects suspension performance. But this is all engineering theory. What the rider will feel is how we TUNE our system to work. By that, I mean that we TUNE our SmoothLink bikes to be neutral (little to no chain effect) in climbing gears.

It’s important to understand that you can’t make a bike neutral in ALL gears. You need to choose WHICH gears you want your bike to be neutral in. Most companies choose tall gears, and in which case the bike tends to extend or lock out in climbing gears… You get that “efficient” feel. We disagree with this theory though: we build bike for trail riding, singletrack ripping. On singletrack climbs, you needs that supple suspension action to give you proper traction and claw your way up. If you bike behaves “like a hardtail” while climbing, you will break traction. Besides, that is why we have all these amazing shocks and remotes now: you are a click away from “hardtail performance” so why not use that climbing traction when it’s available?”

Nederlanse vertaling

“Het grootste voordeel van onze SmoothLink is dat bij onze keuze van draaipunten de kettinglijn meer parallel op de liggende achtervork staat en ook blijft als hij verder inveert. Hoe meer je hier aan vast kan houden, hoe minder kettingspanning invloed heeft op de vering. Maar dit is natuurlijk vooral theorie. Wat de rijder voelt, is hoe wij ons systeem tunen. Daarmee bedoel ik dat we onze SmoothLink fietsen tunen om neutraal (minimaal tot geen invloed van de ketting op de vering) te zijn in lichte verzeten.”

“Het is belangrijk om te begrijpen dat je een fiets niet neutraal kan maken in alle mogelijke verzetten. Als fabrikant kies je een beperkt bereik – bij de meesten zijn dit de zware verzetten. In dat geval krijg je bij de lichte verzetten een fiets waarvan de vering uitgetrokken wordt (door de ketting – red.). Daarmee krijg je dat ‘efficiënte’ gevoel. Wij zijn het niet eens met deze aanpak: we bouwen fietsen voor trails en raggen over singletracks. Op singletrack klimmetjes heb je soepele vering nodig voor de juiste tractie en om omhoog te klauteren. Als je fiets zich ‘als een hardtail’ gedraagt in een klim, verlies je grip. Bovendien hebben we nu allerlei wonderbaarlijke dempers met remotes: je bent maar één knopje verwijderd van ‘hardtail performance’, dus waarom zou je die grip niet gebruiken als het beschikbaar is?”

Specialized Bicycle Components – Jason Chamberlain, Principal Engineer & Creative Specialist: “FSR is light, stiff and has very flexible and tunable kinematics and leverage ratios. The Demo is still a 4 bar FSR design, even though it looks radically different. The kinematics are very similar to the previous bike, believe it or not. We simply combined the pivots in a different way to achieve a lower center of gravity. All the pivots are pushed down approximately 75 mm, and the main pivot naturally became concentric with the BB spindle.”

Nederlandse vertaling

FSR is een licht, stijf en erg flexibel/instelbaar systeem als het om kinematiek en overbrengingsverhouding gaat. De Demo is nog steeds een four-bar ontwerp, ondanks dat het radicaal anders uit ziet. De kinematiek is, geloof het of niet, goed vergelijkbaar met het vorige ontwerp. (onafhankelijke bronnen bevestigen dit – red.). We hebben domweg de draaipunten op een andere manier gecombineerd om het massamiddelpunt wat lager te krijgen. Alle draaipunten zitten ongeveer 75 mm lager en het hoofddraaipunt ligt zodoende om de trapas.”

De karakteristieke vorm van de Giant NRS, een extreme Horst Link. Giant dacht hiermee in 1999 weg te komen in Amerika. Een misvatting. Uiteindelijk nam Giant delen van het patent in licentie en op Amerikaanse NRS’en prijkte zelfs een Specialized patent-stickertje. Betere reclame krijg je niet als patenthouder!

Vraag 2: Had het Horst Link patent nog wel waarde? En wat gaat er nu in de markt gebeuren?

Transition Bikes – Lars Sternberg: “We’d rather not speculate how the patent expiration will influence the industry, we’d rather just keep looking forward down our own path.”

Nederlandse vertaling

“We speculeren liever niet op hoe het aflopen van het patent de industrie gaat beïnvloeden; we blijven liever vooruit kijken op ons eigen pad.”

Rocky Mountain – Alex Cogger: “I think that patent was a lot more relevant in the past, but has become less relevant. In the years leading up to the expiration, most companies invested heavily in developing their own technology. With all that effort, some great systems appeared, and it would be crazy to throw away all that hard work just to ride the HL coat tails, especially if you can argue that your design is genuinely superior. While I’m sure that the expiration will have SOME effect, I don’t see major changes due to that alone. As it turns out, it takes more than a brand name suspension system to crack a market! For brands with pent up market demand, sure it could be the last barrier to drop, allowing them in to new markets. But it’s not a magic bullet…”

Nederlandse vertaling

“Ik denk dat het patent in het verleden een stuk meer relevant was, maar dat dat nu minder is. In de jaren naar het aflopen toe, investeerden de meeste bedrijven flink in hun eigen technologie. Door al die moeite verschenen er erg goede veerconcepten – het zou gek zijn om al dat werk nu teniet te doen en gewoon op het Horst Link idee mee te liften. Zeker als je kan beargumenteren dat je ontwerp werkelijk superieur is. Hoewel ik denk dat het aflopen van het patent wel enig effect zal hebben, voorzie ik geen enorme veranderingen enkel hierdoor. Het blijkt dat vering met een merknaam niet voldoende is om marktaandeel te veroveren. Voor bedrijven met flink marktpotentieel (aan de overkant van de oceaan – red.) is het wegvallen van het patent ook het wegvallen van de laatste barrière. Maar het is geen magic bullet…”

Specialized Bicycle Components – Jason Chamberlain: “The FSR patent was originally one of the most beloved patents. There were many companies who gladly licensed the technology. There were so many in fact that we eventually had to limit the licensees. Like all great movements, the pendulum eventually swings the other way and there is backlash. Companies got tired of looking too much like a Specialized and wanted to differentiate themselves. This started the second wave of suspension design, which challenged companies to come up with alternative designs, some successful, others not so much. Today, virtually all suspension configurations have been tried. Some brands see the benefits of FSR, some brands prefer other technologies. We are not seeing a flood of FSR look-alikes because everyone wants to have their own identity.”

Nederlandse vertaling

“Het FSR patent was oorspronkelijk één van de meest geliefde patenten. Er waren veel bedrijven die er graag een licentie op namen. Dat waren er zelfs zo veel, dat we het aantal licentiehouders uiteindelijk moesten beperken. Zoals alle grote bewegingen, schommelt de pendulum ook de andere kant op en komt er een tegenbeweging. Bedrijven waren het zat dat hun fietsen op Specialized’s leken en ze wilden zich onderscheiden. Hiermee begon een tweede golf achtervering-ontwerpen, waarbij bedrijven uitgedaagd werden om met andere concepten te komen. Sommigen waren succesvol, anderen minder. Heden ten dage zijn zowat alle configuraties inmiddels wel uitgeprobeerd. Sommige merken zien de voordelen van FSR, sommigen hebben de voorkeur voor andere technologie. We worden niet overspoeld met FSR gelijkenissen omdat iedereen een eigen identiteit wil.”

Ook Scott probeerde het in Amerika, met deze Genius, maar haalde in 2005 bakzeil, na een verloren rechtszaak. Het ontwerp werd aangepast, de Horst Link verdween. Maar wie weet, in 2017…

Vraag 3: Wanneer komt de oversteek?

Canyon Bikes – Ward Grootjans, head of business intelligence and business development leadership team: “De Horst link was zeker een van de redenen waarom we niet direct al onze modellen in de US zouden kunnen verkopen maar bij complexe projecten als de start in de grootste markt ter wereld zijn er verschillende factoren die meespelen. Om een goede start te maken in een nieuwe markt moet je ervoor zorgen dat je meer kunt dan alleen maar fietsen leveren, denk hierbij aan technische service, marketing activiteiten, enzovoorts. Ook moeten we voldoen aan specifieke testeisen voor de US. Vinden we de Amerikaanse markt dan niet interessant genoeg om deze dingen te veranderen? Integendeel; we willen zeker stellen dat we onze Amerikaanse klanten van dag 1 tevreden stellen voor, tijdens en na de aankoop. Daarnaast werkt het wegvallen van het Horst Link patent natuurlijk positief mee in deze ontwikkelingen.”

Cube Bikes: Velozine bevroeg ook die andere Duitse reus, maar helaas bleef een inhoudelijke reactie tot nu toe uit. Waarschijnlijk is Cube te druk met hun plan voor assimilatie van de Amerikaanse markt.

Helaas, zelfs slim vermomd kwamen deze Duitse Horst Link niet voorbij de Amerikaanse douane.

Conclusies: Het patent was een revolutie…

…het vervallen ervan is slechts nog een stapje in een evolutie. Horst Leitner z’n concept maakte een fatsoenlijk trappende, klimmen en dalende volgeveerde mountainbike mogelijk. Met het verstrijken van de tijd heeft het patent zichzelf echter minder belangrijk gemaakt, omdat het de ontwikkeling van alternatieven afdwong. Denk aan Giant die de Horst Link liet vallen en hun eigen Maestro systeem introduceerde.

“De locatie van één draaipunt is slechts één stukje van de puzzel.”

Zoals de antwoorden op onze vragen hierboven al verklappen, zijn niet alle Horst Links gelijk, maar hoef je ook niet per sé een Horst Link te gebruiken om een goede fiets te bouwen. Tenzij je bij Specialized tussen de regels door leest. Hoewel nieuwere concepten als SmoothLink, VPP en Maestro allemaal variaties zijn op het thema ‘zwevende achtervork’, zijn er genoeg merken waarbij het achterwiel gewoon direct aan de liggende achtervork vastzit. Denk aan Kona, Cannondale, Commençal of Evil. Ook deze fietsen vallen in de smaak bij pers en publiek. Kortom: De locatie van één draaipunt is slechts één stukje van de puzzel.

De fiets tunen voor het gebruiksdoel en rijder lijkt veel belangrijker, als je een goed werkende vering wil. Daarbij kunnen we inmiddels ook gebruik maken van geavanceerde achterdempers, die bergaf maximale prestaties leveren en tegelijkertijd met lock outs en platformdempingen maximale efficiëntie bergop leveren.

Horst Leitner had echter wel degelijk gelijk in zijn tijd: het primaire doel was trapefficiency, zonder dat de vering aan functie verloor. De Horst Link was op dat moment dé geometrische sleutel tot het meest zinvolle wat je kon krijgen. Het dwong de concurrentie tot nadenken, met een diversiteit aan nieuwe en betere veersystemen tot gevolg. Dus hoe je het ook wendt of keert, we mogen Horst Leitner z’n patenten dankbaar zijn. “Een laatste groet” is zeker op zijn plaats.

Tekst: Lars Vogelenzang & Eric Wictor