Tijdens onze Tsjechië rondreis afgelopen zomer maakten we ook een stop in het verre noorden van het land: een uithoekje geklemd tussen de Duitse en Poolse grenzen en het Jizera gebergte. Net boven de stad Liberec, op een steenworp van de oostgrens, ligt het stadje Nové Město pod Smrkem. Een paar grauwe flats en een verlaten fabriek herinneren aan een (ver) industrieel verleden. De jeugd is gek genoeg nog volop aanwezig, en de wederopbouw na jaren, misschien wel decennia verwaarlozing, lijkt op gang te komen. Nove Mesto wekt geen verlaten maar wel een vergeten indruk, zeker als de Chinees/Vietnamees aan het kale, betonnen marktplein de enige is die om 20:00 nog de keuken open heeft. Niks in het plaatsje neigt naar toerisme of geeft ook maar een hint in die richting.
Uiteraard zijn we niet gekomen voor de post-industriële stad maar om te fietsen. Net buiten de Nové Město ligt Singltrek, een trailpark dat zowel de rollende heuvels als de steilere hellingen van de Jizera aandoet. Geheel onverwacht ligt in het bos zo’n 80 km aan singletrack verscholen. Flowy en grensoverschrijdend – letterlijk: zo’n 30% van de paden liggen in Polen – en met een onmiskenbaar… Engels karakter.
Pompend over de smalle, bochtige singletracks door het groene woud komen er allerlei vragen bij ons op. Gelukkig hebben we na twee dagen rijden de kans om Tomáš Kvasnička, de man achter het Singltrek trailcenter, te spreken. Zijn motivatie en ervaringen geven een interessante kijk op zaken die ook in Nederland spelen, en hoe ze misschien beter aangepakt kunnen worden:
VZ: Hoe kwam je op het idee voor Singltrek, en waarom heb je deze locatie gekozen? We vonden Nové Město een nogal… interessante plaats. Het lijkt erop dat de stad zich langzaam herpakt na een periode van verval; we kwamen troepen toeristen tegen: Polen, Nederlanders en zelfs een groep Amerikanen.
Singltrek pod Smrkem heeft Nové Město een unieke kans gegeven. Deze paden zijn de enige reden dat mensen uit Europa en de rest van de wereld naar dit prachtige maar arme gebied komen. Als de stad deze kans misloopt, dan komt er niet al te snel een volgende. Het is jammer dat de gemeente en burgemeester denken dat ze zonder de experts kunnen. Ze maken het ons extreem moeilijk en vragen ongelofelijk veel geld. Echter, op zich zelf hebben ze geen idee hoe ze het mountainbiken hier levende moeten houden.
Eénmaal genietend van een biertje en een pizzapunt aan het einde van een warme dag op de berg, zitten we aan het meertje aan het begin van de trails. Het is opvallend druk, vooral met jonge gezinnen, hangende tieners en andere fietsers. Singltrek zelf heeft een café annex fietsenwinkel waar je ook een fiets kunt huren. Een aantal kleine strandtenten serveren halve liters bier, ijsjes en een snelle maaltijd. Uitgestorven is het dus geenszins.
VZ: De paden hier lijken ergens ‘Brits’ – veel flow en relatief makkelijk klimmen. Wie heeft met de aanleg geholpen, en waarom heb je gekozen voor flow trails in plaats van meer all-mountain of DH gerichte paden [als in andere bikeparks]?
TK: Het advies dat ik eerder noemde, komt van mijn mentor Dafydd Davis, de bedenker van het beroep trail designer in het Verenigd Koningkrijk. De keuze voor de paden werd vervolgens bepaald door drie dingen:
Ten eerste is het behendigheidsniveau van de brede populatie aan bikers niet zo hoog: we wilden een goede match vinden tussen onze paden en de beoogde gebruikers. Ten tweede hebben we publieke middelen gebruikt: zowel het land van de Tsjechische Staatsbossen als de financiering. We vonden het verkeerd om die middelen in te zetten voor paden die maar een hele kleine groep van expert-rijders aan zou spreken. Tot slot: kijk naar de condities van de hellingen van de Smrk berg: de paden reflecteren de natuurlijke aard van de berg.
Alle paden zijn gebouwd door reguliere Tsjechische bouwbedrijven. Omdat de financiering publiek was en via de Tsjechische Staatsbossen liep, moesten we publiek aanbesteden en een tender uitschrijven. Het maakt niet uit wie de paden bouwt – als het ontwerp maar goed is en het bouwproces nauwlettend in de gaten wordt gehouden.
Natuurlijk hebben we het in het trailpark qua navigeren makkelijk: het is gewoon bordjes volgen en je weet zeker dat je er mag rijden. Maar hoe zit het eigenlijk in de rest van het land? We kwamen naast de route in Polen immers al het eerste verbodsbord tegen.
VZ: Wat vind je van toegang voor mountainbikes tot gebieden binnen Tsjechië? Mijn persoonlijke ervaring is dat het hier veel meer toegang tot landgoederen is dan in de gebieden aan de Duitse of Oostenrijkse kant van de grens, maar dat de regels complex zijn en dat eigendom van percelen erg gefragmenteerd is.
TK: Eén belangrijk punt om te noemen: we hebben het paradigma veranderd met Singltrek pod Smrkem; we hebben laten zien dat mountainbiken een mainstream activiteit is. Het nu verbieden zou hetzelfde zijn als ijshockey in Tsjechië verbieden. We hebben het lastig gemaakt voor de conservatieveling die mountainbikers uit het bos wil hebben.
In vergelijking hiermee zijn toegangsregelingen Tsjechië goed, heel goed zelfs. Het zwakke punt is helderheid. Eigendom [van het land] is niet waar het om draait – je rechten als fietser zijn overal hetzelfde, onafhankelijk van wie de eigenaar van het bos in Tsjechië is. Wat van belang is, is de gradatie van natuurbescherming, die vaak onduidelijk en lastig te achterhalen is. MTB voorstanders moeten samen met de autoriteiten zorgen dat het systeem simpeler en duidelijker wordt.
In schril contrast hiermee staan Duitse deelstaten als het aangrenzende Sachsen, waar fietsen op singletrack per definitie verboden is, of Oostenrijk, waar de bestaande regelgeving plaatselijk nog strenger is. Om maar niet te spreken van ons eigen land natuurlijk, waar van de ene op de andere dag ineens een verbodsbordje aan de paal genageld kan worden onder het mom van ‘natuurbescherming’ of het alleenrecht van wandelaars. Dan toch maar naar Tsjechisch voorbeeld?
VZ: Het lijkt erop alsof iedere Tsjech een setje fietsen op de drager van zijn of haar auto heeft staan, en dat fietstourisme en mountainbiken erg populair zijn. Is het aantal trailparks in het land een respons hierop? Hebben jullie concurrentie van andere (plaatselijke) trailparks?
TK: Fietsen is heel populair in Tsjechië. Singltrek pod Smrkem heeft het de sport van fietspaden en brede boswegen naar toegankelijke en leuke trails gebracht. We hebben mensen verslaafd aan mountainbiken.
Veel plaatsen proberen het succes van Singltrek pod Smrkem te evenaren. Het probleem is dat ze niet geheel begrijpen hoe belangrijk het is trail-ontwerp meester te zijn. Ze maken paden met mensen die op dit vlak geen ervaring hebben en de resultaten zijn zodoende matig.
Het ligt natuurlijk aan je definitie van kwaliteit, maar de moeite die in Singltrek gestopt is, openbaarde zich duidelijk tijdens onze twee dagen op de fiets. Zoals gezegd: de paden zijn goed te rijden maar zijn met wat meer snelheid ook leuk voor gevorderde rijders. Het gevoel dat je op een suffe sintelbaan rijdt heb je nergens, en het geheel oogt ook nog eens ongevoelig voor slecht weer en bijkomende erosie. Dit kan je van weinig routes in binnen- of buitenland zeggen!
VZ: Hoe belangrijk denk je dat een Europea-brede kijk op toegang en onderhoud van paden is? Regelgeving varieert enorm (Duitsland is een zooitje, Frankrijk lijkt nagenoeg regelloos), dus de wettelijke kwesties zullen per regio sterk wisselen.
TK: Er is een toenemend aantal mensen in Europa dat realiseert dat we als experts en voorstanders samen moeten spannen, van elkaar moeten leren en, hoe flauw het ook klinkt “beste praktijken uit moeten wisselen”. Europa is divers dus dit gaat altijd lastig zijn. Wat pijn doet is dat de MTB industrie (fabrikanten van fietsen en accessoires) gewoon gratis hierop meeliften.
Dit is de knuppel in het hoenderhok gooien: ook in Nederland vraagt men zich al een tijd af waar de mening blijft van de industrie. Een enkele fietsenwinkel sponsort een stukje routeonderhoud (waarvoor: hulde!) maar waar is de stem van al die miljoenen omzet? De expliciete steun van de bedrijfstak die aan onze hobby geld verdient, zou de Nederlandse MTB-lobby meer stem en macht geven.
Singltrek – geen onbesproken naam…
Waar veel buitenstaanders hebben gelachen om Roubaix-gate, heeft ook Singltrek langs soortgelijke lijnen problemen gehad met haar naamgeving. De Trek Bicycle Corporation had een handelsnaam te verdedigen en zag Singltrek als bedreiging daarvoor. Of dit logisch of terecht is laten wij in het midden, maar we waren wel benieuwd naar hoe de juridische strijd is afgelopen:
VZ: Is het akkefietje over de Singltrek naam in jullie voordeel beslecht?
TK: Singltrek heeft gelijk gekregen en heeft nu een Europese handelsnaam. Trek heeft nog steeds objecties tegen de strijd voor ons recht om ons werk volledig te verdedigen. Trek gedraagt zich als een stereotiep groot bedrijf. Het is misschien voorzichtig met wat kopers in een grote(re) markt zouden denken, maar ze heeft besloten geen consideratie te tonen voor paden in Tsjechië.
Terwijl hun bezwaar zwak is, is het de morele implicatie van hun houding die juist jammer is. Wat Trek doet is schade berokkenen aan het meest prominente trail initiatief in Oost Europa. Singltrek gaat niet om Singltrek pod Smrkem. We zijn bezig met drie randstedelijke padennetwerken en nog twee grote bestemmingen, met veel meer in het verschiet. We willen gewoon ons werk beschermen tegen kopieën die voor mountainbikers niet bevredigend zijn.
Dat Singltrek zelf ook haar best doet om haar naam te verdedigen is eveneens duidelijk: als handelsmerk werd de naam al eens afgewezen, waarop Tomáš deze beslissing alsnog aanvocht en gelijk kreeg. Het belang van een handelsmerk en de associaties en bekendheid die bij een naamgeving horen blijken kennelijk van groot belang te zijn voor bedrijven, of ze nou fietsen produceren of paden graven.
Om af te sluiten wilde toch nog even van Tomáš weten hoe het zat met de luidsprekers die we telkens hoorde in Nové Město:
VZ: We moeten het toch vragen: wat is het toch met de luidsprekeraankondigingen op maandagochtend om 11:00 in Nové Město?
TK: Ik was er niet bij dus ik kan het niet voor je vertalen, maar het gemeentelijke luisprekersysteem is een snelle low-tech manier om de burgers te informeren, vooral in rampsituaties. We zijn de overstromingen van 2010 hier nog niet vergeten. Ik denk dat het goed is om mensen scherp te houden.
Voor de goede orde: toen we in het Pension van Singltrek verbleven (tip voor een goede maaltijd!), gingen de luidsprekers inderdaad af. Ik had al eerder gelezen dat Amerikaanse en Britse toeristen er geen raad mee weten – vermoedelijk hebben ze hetzelfde probleem als de Nederlandse sirene’s de eerste maandag van de maand getest worden. Het opmerkelijke is dat het Tsjechische netwerk ook gewoon gebruikt kan worden voor oproepen. Omdat Tomáš niet ter plekke kon vertalen, zullen we nooit weten of het nou ging om een oproep tot ochtendgymnastiek of dat het de aanbiedingen van de plaatselijke super betrof…
Officiële trailer van Singltrek – hier vind je een overzicht van indicatief filmmateriaal
Wij hadden in ieder geval veel lol op de paden van Singltrek pod Smrkem. De paden zijn kennelijk met veel expertise gegraven en bleken goed onderhouden. Met Singltrek hebben Tomáš Kvasnička en z’n team niet alleen een vermakelijk en toegankelijk netwerk aan paden gemaakt, maar een concept ontwikkeld. Dit is een concept waar goed over nagedacht is: enerzijds maak je de sport met soortgelijke trailcenters toegankelijk. Anderzijds verzeker je de fysieke toegang tot het bos door mountainbiken als legitieme buitensport neer te zetten – een zienswijze die wat mij betreft overgenomen mag worden in eigen land.
Tekst, foto’s & vertaling: Eric Wictor
