Het bos in met de onderhoudsploeg van mountainbikeroute Bergherbos

Tekst & foto’s: Stephan Bloemberg

Mountainbikeroute Bergherbos, Montferland

Ten oosten van ‘s-Heerenberg en Zeddam ligt de mountainbikeroute Bergherbos. Al wordt-ie vaak ook de Montferland-route genoemd of de mtb-route van Zeddam. In alle gevallen gaat het dus over dezelfde mountainbikeroute op de heuvelrug in het uiterste zuiden van de Achterhoek, ten oosten van Arnhem en ten zuiden van Doetinchem. Met een lengte van 26 kilometer slingert deze mountainbikeroute zich rond vier heuvels die de heuvelrug heeft, waarvan de Hettenheuvel met 93 meter de hoogste is. Vlak is de route dus ook zeker niet, waarbij er talloze venijnige klimmetjes zijn.

“Natuurmonumenten bekostigd én coördineert het onderhoud, maar voert dat samen uit met een flinke club vrijwilligers. En ook al fiets ik regelmatig op deze route, ik kende ze eigenlijk niet. Hoog tijd om daar verandering in aan te brengen…”

De route bestaat al heel wat jaren en kreeg in 2019 een flinke upgrade. Een aantal van de brede paden werden ingewisseld voor nieuw aangelegde singletracks, waarmee ook de route ook technisch meer uitdagend werd.

De mountainbikeroute Bergherbos ligt in een gebied van Natuurmonumenten. Dat betekent dus dat er een vignetplicht is. Natuurmonumenten bekostigt én coördineert het onderhoud, maar voert dat samen uit met een flinke club vrijwilligers. En ook al fiets ik regelmatig op deze route, ik kende ze eigenlijk niet. Hoog tijd om daar verandering in te brengen en eens mee te werken bij een onderhoudsochtend!

Route-onderhoud, maar éérst koffie

“We beginnen om 9:00 uur, maar als je slim bent kom je om 8:45 uur, dan heb je nog koffie…” Met dat advies op zak zorgde ik er dan ook voor dat ik ruim vóór negen uur op zaterdagochtend op de verzamelplek in het Bergherbos stond. Bij aankomst telde ik al 13 vrijwilligers. Eerlijk gezegd had ik er niet zoveel verwacht. En, zo vertelt men mij, dit is niet eens iedereen. Er is dus een grote, fanatieke groep vrijwilligers betrokken bij deze mountainbikeroute! En, meer opvallend nog, niet iedereen is mountainbiker!

Eenmaal op pad wordt het me ook al snel duidelijk dat onderhoud aan een mountainbikeroute heel wat méér is dan simpelweg zorgen dat het pad er zelf goed bij ligt. Het merendeel van de vrijwilligers is vooral bezig met snoeiwerk, opruimen van rommel en aanleggen van afwatering. Zaken rondom de route dus. Voor de eigenlijke route is er een vast duo in de vrijwilligersgroep. Wilfred en Jeffrey hebben de nodige specifieke ervaring met onderhoud van de mountainbikeroute. Bovendien zijn ze zelf fanatiek bikers.

Seizoensafhankelijke werkzaamheden

Afhankelijk van het seizoen en het weer zijn er verschillende werkzaamheden die Wilfred en Jeffrey uitvoeren. In de lente en zomer bestaat het werk voornamelijk uit snoeiwerk. Bramenstruiken, varens en brandnetels groeien – zeker wanneer er ook flink veel regen valt – enorm snel. Bramenstruiken kunnen zelfs 8 meter per jaar groeien! Ook is dit de periode dat het duo herstelwerkzaamheden uitvoert, zoals het vlaktrekken van uitlopers van afdalingen die na intensief gebruik vol liggen met remkuilen.

“In de lente en zomer bestaat het werk voornamelijk uit snoeiwerk. Bramenstruiken, varens en brandnetels groeien – zeker wanneer er ook flink veel regen valt – enorm snel. Bramenstruiken kunnen zelfs 8 meter per jaar groeien!”

Vandaag snoeien we een passage waar veel bramenstruiken groeien. Ik fiets de route wekelijks en het is niet prettig als je een bramenstruik over je arm of je splinternieuwe tenue krijgt. Ook snoeien we varens die te dichtbij de trail staan. Wilfred legt uit dat als je met je stuur kort langs een varen opgaat, de kans groot is dat je blijft haken en zo ten val komt. En tijdens het snoeiwerk letten we er extra op dat ook de routebordjes goed zichtbaar blijven. Want ook al rij ik de route zogezegd blind (…), dat geldt zeker niet voor elke bezoeker.

Tijdens koelere periodes of als het veel geregend heeft worden er waterkeringen aangelegd zodat er geen plassen op de route komen te staan. Dit zijn randen (en grepels) die het stromende water van het pad leiden. Niet dat men niet wil dat bikers op de Bergherbos-mountainbikeroute vies worden. Maar plassen werken erosie flink in de hand. Als je door een plas rijdt, spat je water en zand op, waardoor de kuil nóg dieper wordt. Dit proces gaat behoorlijk snel en wanneer je het ongemoeid laat, slijt een pad enorm snel uit. Onderliggende wortels komen zodoende gemakkelijker bloot te liggen. Naast dat dat soms gevaarlijke situaties kan opleveren, is het ook niet bevordelijk voor de omliggende flora. En zonder planten en bomen, geen bos.

Wilfred en Jeffrey hebben ook specifiek oog voor bochten. Want ook die zijn onderhevig aan het weer én het gebruik, waardoor ze hun ‘loop’ verliezen. Zeker bij lager gelegen gedeeltes is water(afvoer) de grootste uitdaging. Om een bocht structureel te verbeteren graven ze dan ook eerst een afvoer voor het water. De (kom)bocht zelf hogen ze verder op met speciaal zand dat meer stabiliteit geeft en waarmee slijtage wordt afgeremd. Werkzaamheden als dit hakken er alleen wel snel in qua tijd. Het duo vertelt dat een halve dag zo voorbij is per bocht.

Route-onderhoud is óók route-ontwikkeling

Het mountainbiken is in de loop der jaren ook veranderd. Veel mountainbikeroutes zijn technischer geworden. Oók de mountainbikeroute in het Bergherbos is inmiddels meer meegegaan met de tijd. Waar het voorheen een racebaan met wat hoogteverschil was, is de route in Montferland een stuk meer uitdagend geworden. Ook de opkomst van e-mountainbikes merken ze bij de onderhoudsploeg. Wilfred licht toe: “Je kunt wel zien dat een e-mtb wat diepere sporen trekt vooral met een natte ondergrond.”

Naast regulier onderhoud aan het al bestaande pad en zijn ‘features’, is er dan ook nog steeds aandacht voor optimalisatie én vernieuwing. Zo nu en dan wordt er een nieuwe, kleine schans aangelegd, of wordt in de afdaling de lijn iets aangepast zodat er een sprong te maken is. Maar nu is het wel zo dat dit niet overal kan en elke onderhoudsronde wordt toegepast. Niet elke gebruiker zit te wachten op ‘air time’ en het verrassingselement moet ook niet in eens te groot worden. Daarnaast kan simpelweg niet alles en overal. Ook al zou bij een uitloop van een singletrack naar een dubbelsporig brandpad een kombocht perfect werken voor mountainbikers; het limiteert de doorgang voor een brandweerauto of ambulance.

‘Mijn’ mountainbikeroute eens anders bekeken

Als ik zelf ga mountainbiken op mijn thuisroute in het Bergherbos zie ik soms wekelijks aanpassingen, reparaties en veranderingen. Ik ben me nu pas bewust hoeveel werk het in feite allemaal is en waar men allemaal rekening mee moet houden. Het was een openbaring en erg leerzaam (en leuk!) om eens een ochtend mee te draaien met de vrijwilligers van de Bergherbos-mountainbikeroute. Ik kijk nu met hele andere ogen naar de route en besef dat het is goed om iets terug te kunnen doen. Zodoende is het niet alleen maar consumeren, maar zo nu en dan ook je handen uit de mouwen steken.

Vrijwilligers zijn altijd welkom, ook bij de mountainbikeroute bij jou in de buurt. Kijk wat je kunt doen om zo een handje te helpen. En ook al meldt je je niet aan; je kunt altijd met een rugzak je lokale route afrijden en afval oprapen. Het zal je verbazen hoeveel rotzooi er ligt. En ook al doe je dat maar één keer per jaar; je laat de natuur mooier achter dan dat je hem vond. Wel zo’n fijne gedachte, toch?