Routes | Rondje Achterhoek: drie dagen gravelbiken met bepakking

Tekst en foto’s: Arjan Kruik

Rondje Achterhoek: drie dagen gravelgenieten

Na onze geslaagde Trans-Achterhoek in het najaar van 2022 hebben Bas, Henk en ik al direct al trek in meer. “Gaan we volgend jaar weer doen!”, zo spreken we enthousiast af. Maar zoals dat zo vaak gaat met goede voornemens: het komt er niet van. Gezin, werk, andere tripjes. In het begin van dit jaar proberen we de neuzen nogmaals dezelfde kant op de krijgen. Helaas, het lukt echt niet. Bas werkt in het onderwijs en kan alleen in de schoolvakanties. En Henk kan juist niet in de schoolvakanties. Ik hak daarom de knoop door: het wordt een doordeweekse trip in het begin van juni. Henk en ik hebben dan allebei ruimte in onze agenda. “Sorry Bas, de volgende keer ben je er wel bij!”

Dat we Bas deze keer thuis laten betekent niet dat we maar met z’n tweeën zijn. Herlinda ter Maat, marketeer bij Achterhoek Toerisme en zelf fervent gravelbiker, neemt zijn deels plaats in. ‘Deels’ omdat Herlinda twee van de drie etappes zal meefietsen. Want dat gaan we doen, drie dagen door de Achterhoek rijden, van slaapplaats naar slaapplaats. Herlinda heeft een ronde van een kleine 250 kilometer voor ons uitgepijld. Zeg maar zo’n tachtig kilometer per dag. Ja, ik snap dat je dat weinig vindt. Maar omdat we tijdens het rijden ook nog de foto’s moeten maken die je bij dit verhaal ziet staan, leggen we die afstand niet bepaald snel af.

Bovendien gaat het ons om het genieten van het fietsen, van de omgeving en van het gezelschap. En eerlijk gezegd lukt dat mij niet goed als ik me het snot voor ogen aan het stoempen ben…

Etappe 1: van Borculo naar Braamt

We starten onze driedaagse door de Achterhoek op camping Oetdoor, net even buiten Borculo. Een leuke plek; eigenaresse Manon heeft, zoals ze zelf zegt, “de Scandinaviëbeleving naar de Achterhoek gehaald”. Houten hutjes, veel groen, kampvuur, buitensauna, hottub, een meer voor een frisse duik, kano’s en sups, dat werk. Bijna jammer om hier na een nachtje slapen alweer te vertrekken. Maar je rijdt een rondtocht of niet. Als we ontbeten hebben sluit Herlinda aan. We kennen elkaar alleen via de e-mail en de telefoon, dus het is leuk om elkaar in het echt te ontmoeten. Omdat we een lange dag voor de boeg hebben verspillen we niet teveel tijd aan formaliteiten, maar gaan we direct op pad. Tijdens het fietsen hebben we tijd genoeg voor een praatje.

Toen Herlinda strak gesoigneerd het terrein van Oetdoor op kwam fietsen hadden Henk en ik al zo’n vermoeden. Eenmaal onderweg wordt dat bevestigd: Herlinda zit, getuige haar diepe zit en de souplesse waarmee ze de pedalen laat rondgaan, niet voor het eerst op een gravelbike. “Ik rij zo’n 6 duizend kilometer paar jaar”, vertelt ze. “Afwisselend op de racefiets en de gravelbike. Die laatste heeft mijn voorkeur, niks leuker dan de variatie die het het rijden van gravelroutes biedt.” Vandaar ook dat ze route die we gaan rijden grotendeels zelf in Komoot heeft ingetekend; ze kent de Achterhoek op haar duimpje. En dat voor iemand die niet eens uit de Achterhoek komt. “Ik kom oorspronkelijk uit Bennekom,” vertelt ze. “Via Haarlem en Amsterdam ben ik hier beland. Ja uiteraard, voor de liefde. En nu ga ik hier echt nóóit meer weg. Dit de plek waar ik oud ga worden.”

Eindelijk eens geen regen

We hebben geluk. Na weken en weken van bijna onafgebroken regen hebben wij prima weer. Maar het effect van al dat water dat naar beneden is gekomen is nog wel zichtbaar. Het landschap is kneitergroen, het water staat hoog en hetzelfde geldt voor het gras; door alle nattigheid hebben de boeren nog niet kunnen maaien. Dat wil zeggen, tot aan vandaag. Want nu de zon schijnt en er voor de komende dagen ook redelijk goed weer is voorspeld, haasten de boeren zich en masse naar de velden om het gras te maaien nu het kan. Dat betekent dat de geur van vers gemaaid gras alomtegenwoordig is. Heerlijk.

Zoals gezegd is ons rondje 246 kilometer lang. Nou krijg je dat natuurlijk nooit op de teller als het een strák rondje zou zijn. Maar geen zorgen, efficiënt van A naar B fietsen had niet Herlinda’s prioriteit toen  de route uitzette. Maar wél het meepakken aan zoveel mogelijk onverharde stroken. Wie vindt dat de verbinding tussen twee punten een rechte lijn moet zijn, kan dus beter ergens anders gaan fietsen, want onze route gaat echt álle kanten op.

Datzelfde geldt voor het soort wegen dat we onder onze wielen krijgen. Gravel, zand, blubber, klinkers, asfalt, betonplaten, houten planken, het rolt allemaal onder onze banden door. Het wordt dus nooit saai, ook al omdat ook het landschap zich telkens weer van een andere kant laat zien. Akkers, weilanden, bossen, oude landgoederen, beken, meertjes, kanalen, dorpjes, het komt allemaal voorbij.

Bijna perfect

Klinkt als een graveldroom die uitkomt en dat is eigenlijk ook zo. Bijna. Tussen de plaatsen Barchem en Lochem rijden we niet óver, maar tússen de bekende plaatselijke bergen door: de Kale Berg, de Zwiepse Berg en de Lochemse Berg. Ís er een kans om in eigen land een paar fijne hoogtemeters te verschalken, laten we die aan ons voorbij gaan!

“Zou ik ook graag willen”, beaamt Herlinda als ik er een opmerking over maak. “Maar over die heuvels loopt geen legale doorgaande route. Of je moet de mountainbikeroute nemen, maar die is totaal niet geschikt voor gravelbikes. We zijn bij het uitzetten van routes afhankelijk van partijen als Natuurmonumenten, Gelderse Kastelen en dergelijke, die aangeven waar wel en waar niet legaal gefietst mag worden.” Henk herkent het probleem. Hij woont op nog geen honderd meter van de Utrechtse Heuvelrug en ook daar vallen gravelbikers tussen de wal en het schip. Waar het wel mag, daar kan je met een gravelbike eigenlijk niet rijden. En waar je wel kan rijden, daar mag het niet…

Ondanks dat we best veel foto’s maken – er is na ieder bocht wel weer wat moois te zien – schieten we toch lekker op. Dat ligt voor een belangrijk deel aan Herlinda, die telkens nét een tikkie sneller rijdt dan ik zelf zou doen. Maar er is gelegenheid genoeg om even uit te blazen. Vlakbij Vorden doen we een koffietje met stuk koek bij de boer. En net als we die calorieën verbrand hebben, rijden we alweer langs Eetcafé de Veldhoek, volgens Herlinda bekend vanwege z’n lekkere pannekoeken. En gelijk heeft ze; je zou er bijna twee nemen.

In een treintje

Ten zuiden van Doetinchem is het landschap minder kleinschalig en veel meer open. Zo heeft de harde wind vrij spel. En omdat die uit het zuidwesten komt hebben we die pal op kop. “Hier is het authentieke coulisselandschap als gevolg van de ruilverkaveling grotendeels verdwenen”, legt Herlinda uit. “Fijn als je efficiënter en grootschaliger wilt boeren, maar het mooi is er wel een beetje af.” We moeten het er maar mee doen. In een treintje trappen we de laatste kilometers weg naar onze overnachtingsplaats, Avonturencamping Stroombroek in Braamt, waar we in een tent slapen.

Dat wil zeggen, Henk en ik. Herlinda wordt door haar man in Braamt opgepikt. “Morgen moeten jullie het zonder mij doen”, zegt ze met enigszins spijt in haar stem. “Morgen heb ik een kantoordag. Maar overmorgen ben ik er weer bij!” Fijn Herlinda, we kijken er naar uit. Tot vrijdag!

Etappe 2: van Braamt naar Aalten

Alhoewel ik helemaal niet zo’n kampeerder ben, heb ik een prima nacht in de tent. Een ontbijtje halen we bij het nabijgelegen Landal Stroombroek. Volgens de instructies van Herlinda kunnen we in de kampwinkel terecht, maar als Henk daar naar vraagt blijkt die niet te bestaan. “Uhh, maar we hebben wél een parkshop, bedoel je die?”, vraagt de enigszins van haar stuk gebrachte receptiemedewerker. Kampwinkel, parkshop, whatever… Als we maar wat te eten kunnen krijgen. Dat zit gelukkig goed; met een zak vol verse broodjes en croissants én twee koppen koffie strijken we neer op het grote terras aan het water. Kijk, dat is nog eens een mooie start van de dag.

We rijden vandaag van Braamt naar Aalten. In een rechte lijn een afstand van ongeveer 25 kilometer, maar zoals wij rijden is het driedubbel zo lang. We fietsen namelijk in een lus rond het Montferland, het heuvelachtige gebied tussen plaatsen Doetinchem, ‘s-Heerenberg en het Duitse Elten. Serieuze heuvels ook, naar Nederlandse maatstaven. Het betreft een gletsjerstuwwal uit de voorlaatste ijstijd. De hoogste bult, de Hettenheuvel, is ruim negentig meter hoog. Dat klinkt goed, ware het niet dat ook hier, net als gisteren bij Lochem, de route niet óver, maar geheel lángs de heuvels loopt.

Klimmen en badderen in Duitsland

Jammer, maar geen dealbreaker, want mooi is het sowieso in het Montferland, met aan de voet van de beboste heuvels velden vol kleurige bloemen en in het bos een weelderig tapijt van heuphoge varens. En qua klimmen komen we ook nog aan onze trekken. Omdat de ijstijdgletsjers geen benul hebben van landsgrenzen, gaat de Montferlandse stuwwal aan de andere kant van de A3, in Duitsland, gewoon verder. Ze noemen dat stuk stuwwal daar de Eltenberg en die komt daar tot een hoogte van ruim 82 meter. En zo moeten we onze lichtste verzet toch nog aanspreken. Om het goed te maken zelfs twee keer, want zo vaak gaat de route de Eltenberg op en af.

Grappig Wiki-weetje: in de nasleep van de oorlog kwam de Eltenberg in 1949 bij Nederland. Waarna we de berg en het gelijknamige dorp in 1963 voor, omgerekend naar de huidige waarde, 850 miljoen euro weer terug verkochten aan de Duitsers. Inmiddels is Elten dus weer op-en-top Duits. Want waar in Nederland vind je op de top van een heuvel een kneip-anlage? Op de Eltenberg dus wel. En lach daar nou niet om, want onze oosterburen nemen zo’n koud voetenbad echt heel serieus. Iets met kreislauf, durchblutung en abwehrkräfte.

Kasteelkroketten

Na een koud voetenbad rollen we völlig erholt Nederland weer in. Of meer precies: de grensplaats ‘s-Heerenberg, waar we stuiten op de gracht en de muren van Huis Bergh, het kasteel van de heren en graven Van den Bergh. Ik had er nog nooit van gehoord, maar Huis Bergh blijkt de grootste waterburcht van Nederland te zijn, met fundamenten die teruggaan tot 1250. Het is inmiddels lunchtijd, dus prima moment om even op het terras op de binnenplaats neer te strijken voor een portie kroketten met brood.

Vanwege het lekkere weer en de fraaie ligging van het terras is het verleidelijk in Huis Bergh te blijven hangen, maar de plicht roept. De route voert ons eerst weer terug naar het Bergherbos, waar we onderweg naar Zeddam niet alleen op een leuk klimmetje getrakteerd worden, maar wederom een huis van het adellijke geslacht Van den Bergh passeren: het oude jachthuis van de familie, gelegen op een motte, een kunstmatige heuvel, die volgens experts uit de tiende eeuw zou stammen. Tegenwoordig is het een hotel, dus je kunt er eventueel neerstrijken voor een lekker bakkie. Het uitzicht rondom is subliem.

Kerkepaden en een gala-defilé

Na Zeddam laten we het Montferland achter ons en betreden we weer het karakteristieke Achterhoekse coulisselandschap. De route voert nu regelmatig over zogenaamde kerkenpaden. Deze paden, die over weilanden, langs slootjes, over bruggetjes en door bossen lopen, ontstonden in de zeventiende eeuw, toen Achterhoekse katholieken hun inmiddels verboden geloof in het geheim moesten voortzetten in schuilkerken of in kerken over de grens. In de jaren negentig begonnen plaatselijke Achterhoekers zich over dit historische erfgoed te ontfermen, waardoor er een inmiddels een heel netwerk aan goed onderhouden kerkenpaden ligt.

Omdat we iets te lang op het terras van Huis Bergh gezeten hebben maken we wat extra tempo. Daardoor bereiken we toch nog eerder dan verwacht Camping Goorzicht, gelegen aan de rand van Aalten. Onze slaapplaats is bijzonder: een houten vat! Eten doen we in ’t Noorden van Aalten, een restaurant waar ik ook al was toen we de mountainbikeroute van Aalten reden. Het is er ramvol, want de geslaagde eindexamenkandidaten van de plaatselijke middelbare school houden er hun gala-defilé. Dikke auto’s, galajurken en strakke pakken; kosten noch moeite zijn gespaard voor dit belangrijke moment. Alhoewel de examinandus die door z’n vader met de trekker gebracht wordt natuurlijk de meeste indruk maakt…

Etappe 3: van Aalten naar Borculo

De volgende morgen sluit Herlinda weer aan om de laatste etappe met ons mee te rijden. “Ik heb de route gisteren nog even gefinetuned”, vertelt ze. We hebben er alle vertrouwen in, want ondanks dat ze geen geboren Achterhoekse is, kent Herlinda de achterafweggetjes en paden als de beste. Er staat een dikke negentig kilometer op het programma, van Aalten naar Haarlo en vanaf daar via een royale lus naar startplaats Borculo. We hebben er zin in; de zon schijnt, het ruikt nog steeds naar gras en de benen zijn goed, dus wat wil je nog meer?

Alhoewel niet de vergelijken met het Montferland of de bulten tussen Barchem en Lochem, is ook dit deel van de route allesbehalve vlak. Dat levert behalve fraaie uitzichten ook een lekker gevoel in de benen op. Je moet zeg maar nét iets meer je best doen. Nu Herlinda weer onze gids is, ligt het tempo in vergelijking tot gisteren bovendien flink hoger. Dat is ook wel nodig, want de vele toeristische stops drukken het gemiddelde aanzienlijk. Koffie en taart bij de boer? Even stoppen. Het terrein van de beroemde Zwarte Cross? Ook even checken. De schans uit Tachtigjarige Oorlog bij Lievelde? Wel bekijken natuurlijk. Een ondergrondse ruimte waarin de Tweede Wereldoorlog een neergestorte Britse piloot, twee Duitse deserteurs en twee Nederlandse werkweigeraars verstopt zaten? Dito.

Flamingo’s en mamils

Zo is het, als we nog niet eens halverwege de route door het dorpje Haarlo rijden en een leuk terras passeren, tóch nog weer later dan gepland. Wat te doen? Stoïcijns blijven doorrijden? Of even de tijd nemen voor een lunch? We kiezen voor het laatste. Natuurlijk, op de meegenomen reepjes halen we de resterende kleine vijftig kilometer ook wel. Maar met een goede maaltijd als basis is het lekkerder fietsen. Bovendien; het is vakantie, dus waarom zouden we ons haasten?

Alhoewel je dat natuurlijk ook kunt overdrijven. Vanwege het lekkere weer en de gezelligheid blijven we namelijk óók op het terras van Hotel Café Restaurant Prinsen weer iets te lang hangen, waardoor we, om op een beetje acceptabel tijdstip het eindpunt te bereiken, de resterende kilometers uiteindelijk toch nog met een flink tempo moeten afraffelen. Immers; we moeten vanavond ook nog terug naar huis, wat in mijn geval een autorit van bijna drie uur betekent. We spreken daarom af geen foto’s meer te maken, dat houdt teveel op.

Een belofte die ik overigens vrijwel direct weer breek als we even buiten Haarlo een groep vreemde vogels spotten in een zijarm van de Berkel. Als we stoppen om beter te kijken blijken het flamingo’s te zijn. Huh!? Als ik het later check, lees ik dat deze roze vogels afkomstig zijn uit het Duitse Zwillbrocker Venn, net over de grens. Daar broeden deze exotische vogels, maar ze steken regelmatig de grens over om te foerageren in de Berkel.

Over vreemde vogels gesproken… Als Henk een uur of twee later in z’n strakke lycra fietspak in volle vaart de Hambroekplas inrent, vinden de watervogels in de omgeving waarschijnlijk precies hetzelfde van hem. Laat ze maar denken, niks zo lekker om een mooie rit af te sluiten als een frisse duik…

Overdenkingen achteraf

Het rijden van een meerdaagse graveltocht met bepakking en overnachten in kampeerhuisjes en tenten bevalt erg goed. Fietsen, eten, slapen, repeat. Niks aan je hoofd, alleen dat. En dan is er nog het sociale gebeuren dat gravelbiken zo leuk maakt. Ik weet niet hoe dat bij jou zit, maar als ik met mijn fietsmaten ga mountainbiken, zijn we alleen maar achter elkaar aan aan het jakkeren, met de hartslag meestal nét niet in het rood. En vaak ook wel. Lekker, daar niet van. Maar gezellig? Mwah. En dan nog: stel dát je het tempo laat zakken, ook dán valt er op moderne moutainbikeroutes maar weinig sociaal te interacteren. Want alleen maar smalle slingerpaadjes. Nee, wie van een praatje houdt kan echt beter gaan gravelen.

Zoals ik je vertelde hebben wij drie dagen uitgetrokken voor de (bijna) 250 kilometer die deze gravelroute door de Achterhoek lang is. Je hoeft je dan niet te haasten en kunt dan onderweg ook nog het een en ander bekijken, mocht je dat willen. Maar wie een beetje fit is, kan deze afstand natuurlijk ook in twee dagen afleggen. Dat maakt deze ronde een ideale bestemming voor een sportief en avontuurlijk weekendje weg. Vrijdag aankomen, zaterdag en zondag fietsen, zondagavond weer terug naar huis. De plekken waar wij geslapen en gegeten hebben zijn voor ons geselecteerd en gereserveerd door Herlinda van Achterhoek Toerisme. Maar er zijn langs de route ook genoeg andere toeristische ondernemingen waar gravelbikers van harte welkom zijn voor een nachtje slapen en een hapje eten. Je vindt een link naar deze adressen in het informatieblok hieronder.