Reizen | MTB-regio Alpe Cimbra, Italië: 100 km dei Forti

Tekst: Simone Nagel // Foto's: Arjan Kruik

100 Chilometri dei Forti

Ondanks dat ik al ruim duizend hoogte- en veertig kilometers achter de rug heb, rol ik probleemloos de Passo Sommo op, de verbindingsweg tussen Lavarone en mijn hotel in Folgaria. Alhoewel ik voor woon-werkverkeer bijna dagelijks op een gewone e-bike rij, ben ik iedere keer als ik in de bergen ben toch weer verrast van de mogelijkheden die een mountainbike met elektrische trapondersteuning biedt. Ondanks de motor ben ik sportief bezig, zo laten m’n benen me na een lange dag trappen weten, maar steile beklimmingen en lange afstanden boezemen me geen angst meer in. Bovendien heb ik energie over om van de omgeving te genieten en resteert ook in lange beklimmingen voldoende lucht om een verstaanbaar gesprek te voeren. Oftewel; sinds de komst van Bosch en consorten heb ik meer plezier in biken in de bergen!

“Ondanks de motor ben ik sportief bezig, zo laten m’n benen me na een lange dag trappen weten, maar steile beklimmingen en lange afstanden boezemen me geen angst meer in. Bovendien heb ik energie over om van de omgeving te genieten.”

Met mijn gezin ben ik op vakantie in Alpe Cimbra, een gebied in de Italiaanse provincie Trentino, een kleine dertig kilometer ten zuiden van de stad Trento. Gedurende drie dagen verkennen we op gehuurde e-mtb’s de altipiani, de hoogplateaus die dit gebied kenmerken. Nou ja, verkennen… we rijden niet zomaar wat heen en weer, maar volgen samen met bikeguide Daniela Vecchiato een uitgepijlde mountainbikeroute: de 100 Chilometri dei Forti, de 100 Kilometers der Forten.

Langs forten uit de Eerste Wereldoorlog

Daar hebben ze er namelijk nogal veel van in Alpe Cimbra. Dat komt door de Eerste Wereldoorlog. Toen Italië in 1915 Oostenrijk binnenviel, lag de grens tussen deze landen niet op de Alpenhoofdkam, zoals nu, maar veel zuidelijker. In Trentino zelfs helemaal voorbij Riva del Garda, aan het Gardameer. Op de zuidelijke randen van de hoogvlaktes van Folgaria, Lavarone en Lusérn werd daarom al in het decennium voorafgaand aan de oorlog door het Oostenrijkse leger een serie forten gebouwd om weerstand te kunnen bieden aan een eventuele Italiaanse aanval uit het zuiden. Die was niet onwaarschijnlijk, veertig jaar eerder had Oostenrijk immers ook al Lombardije en Venetië aan Italië moeten afstaan. En alhoewel flink gehavend – waarover later meer – staan die vestingwerken nog steeds op de hoogvlakte.

“Getrainde mountainbikers rijden de ronde in een dag, maar je kunt de toer ook opsplitsen in drie losse rondes over de hoogplateaus van Folgaria, Lavarone en Lusérn. De afstanden zijn dan respectievelijk 53, 34 en 40 kilometer.”

De 100 Chilometri dei Forti verbindt deze forten. Getrainde mountainbikers rijden de ronde in een dag, maar je kunt de toer ook opsplitsen in drie losse rondes over de hoogplateaus van Folgaria, Lavarone en Lusérn. De afstanden zijn dan respectievelijk 53, 34 en 40 kilometer. Bij elkaar dus iets meer dan de 100 kilometer van de fortentoer-in-één-keer, wat te maken heeft met de extra verbindingsstukken. Het vinden van de juiste route is niet moeilijk, ook als zónder bikeguide rijdt. Overal staan routebordjes. Daarnaast zijn de afzonderlijke lussen als gpx-bestand te downloaden én is een goede, gedetailleerde routekaart beschikbaar. Goed geregeld dus.

Flowen door het landschap

Mountainbiken in Alpe Cimbra is een bijzondere ervaring. Niet alleen vanwege die forten, maar ook vanwege de zeer fraaie omgeving. Ondanks dat we ruim boven de duizend meter zitten, is het landschap dat de hoogvlakte karakteriseert eerder glooiend dan bergachtig, met afwisselend dorpjes, weilanden en bossen met sparren, lariksen en beuken. En door dat gevarieerde landschap slingeren smalle, onverharde wegen en paadjes. Daarover is het heerlijk biken, ook als je niet de conditie van een prof hebt. Of de ondersteuning van een elektromotor, zoals wij. De beklimmingen en afdalingen zijn namelijk relatief vlak en als ze wel wat steiler zijn, duren nooit echt lang. Daardoor flow je, zeker op een e-mtb, als het ware door het landschap. En natuurlijk zijn er – het is uiteraard wel Italië – volop plekken om even snel een cappuccino te drinken of te lunchen. Neem voor dat laatste wel de tijd, want aan snel even een broodje kaas naar binnen duwen doen de Italianen niet. En eerlijk gezegd, dat zou ook zonde, gezien het lekkere eten dat hier op de terrassen geserveerd wordt.

“Ook al interesseer La Grande Guerra, zoals de Italianen deze oorlog nog steeds noemen, je helemaal niets, als je in Alpe Cimbra aan het biken bent kun je er niet omheen. Die gruwelijke oorlog van ruim een eeuw geleden is nog overal zichtbaar.”

Dan zijn er langs de route, het is immers de 100 Chilometri dei Forti, nog de vele getuigen van de Eerste Wereldoorlog. En ook al interesseer La Grande Guerra, zoals de Italianen deze oorlog nog steeds noemen, je helemaal niets, als je in Alpe Cimbra aan het biken bent kun je er niet omheen. Die gruwelijke oorlog van ruim een eeuw geleden is nog overal zichtbaar. Je ziet het aan de huizen en gebouwen van de dorpjes, die grotendeels van ná 1918 zijn, omdat nagenoeg alles werd platgeschoten. Maar ook de bomkraters die nog steeds zichtbaar zijn in de bossen en weilanden. Of de nog steeds aanwezige tunnels en loopgraven. En in de bergwegen die ooit zijn aangelegd door Oostenrijkse genietroepen, om de natuurlijk de beroemde forten aan de randen van het hoogplateau nog niet te vergeten.

Strade militare

Op het grote fort Gschwent na, liggen de forten op de hoogvlakte allemaal beroerd bij. Kapotgeschoten, denk je dan gelijk. Maar dat blijkt een onjuiste veronderstelling, zo vertelt onze Daniela. “Ondanks intensieve beschietingen door het Italiaanse leger hebben de forten allemaal stand gehouden”, vertelt ze. “Die Oostenrijkers wisten wel hoe ze vestingen moesten bouwen. En toen Oostenrijk in de zomer van 1916 een succesvol tegenoffensief lanceerde, kwamen de vestingen op de altipiani ver achter het front te liggen. De forten zijn pas écht stuk gegaan toen ze na de oorlog in Italiaanse handen overgingen. In de tijd van Mussolini is al het staal uit de constructies gehaald en dat ging niet subtiel, maar met grof geweld. Met dynamiet werden de staaldelen uit de gebouwen geblazen.”

“En daardoor kun je Forte Gschwent nu nog van buiten én van binnen uitgebreid bezichtigen, inclusief spectaculaire uitkijkposten, spannende ondergrondse gangen en eindeloze trappen.”

Alleen Forte Gschwent, in de lus op de hoogvlakte van Lavarone, is nog grotendeels intact. Dat zou komen doordat de Italiaanse koning Vittorio Emanuele deze vesting in 1935 tot monument uitriep. En daardoor kun je Forte Gschwent nu nog van buiten én van binnen uitgebreid bezichtigen, inclusief spectaculaire uitkijkposten, spannende ondergrondse gangen en eindeloze trappen. Als je de 100 km dei Forti in één ruk rijdt heb je daar natuurlijk geen tijd voor, maar als je zoals wij de fortenroute in drie stukken opgeknipt hebt, is een bezoekje echt de moeite waard.

Oostenrijkse bouwkunst

Dat geldt trouwens voor alle vestingen, want ze liggen logischerwijs allemaal op plekken die een prachtig uitzicht bieden. Bovendien zijn ze goed toegankelijk. “Ook dat ligt aan de Oostenrijkse bouwkunst”, doceert Daniela. “Het Italiaanse leger, dat veel muildieren gebruikte, bouwde smalle, steile en geïmproviseerde wegen. De Oostenrijkers maakten veel meer gebruik van paard-en-wagen en bouwden hun wegen daarom degelijker, breder en vooral met een minder steile hellingshoek. En mountainbikers profiteren daar honderd jaar later nog steeds van!” En dat moet ik beamen, vooral de oude strade militare van Forte Dosso delle Somme naar Folgaria is echt subliem. Deze bochtige gravelweg ligt er bij wijze van spreken bij alsof-ie vorig week gebouwd is. Wat een feest om op te fietsen!

“Bikeguide Daniela: ‘De Oostenrijkers maakten veel meer gebruik van wagens dan de Italianen en bouwden hun wegen daarom degelijker, breder en vooral met een minder steile hellingshoek. En honderd jaar later profiteren mountainbikers daar nog steeds van.’”

Als we na drie dagen rondrollen over de 100 km dei Forti weer verder rijden naar een andere vakantiebestemming in de Alpen, zijn we het er allemaal over eens: Alpe Cimbra is een topbestemming voor mountainbikers, mét of zonder hulpmotortje in het vooronder. De natuur is prachtig, de paden zijn spannend zonder al té uitdagend te zijn en de routesignalering is helemaal prima. Daarnaast heb je nog de extra beleving die de forten en de geschiedenis van de Grote Oorlog bieden. En had ik het lekkere eten al genoemd…?