Recreatiedruk Veluwe
Eigenlijk best vreemd: de voorbije maanden is er slechts mondjesmaat aandacht geweest voor de plannen rondom de Veluwe. Terwijl ze een flinke impact hebben. “Om de natuur in stand te houden, gaat de Provincie Gelderland het gebied – tijdelijk – afsluiten”, zo lazen we in september 2020 in De Gelderlander. Het betreft onder meer stukken land die tijdens het broedseizoen tijdelijk voor alle recreatie zullen worden afgesloten. “Maar dat is nu toch ook al zo?“, hoor ik je denken. Inderdaad. Maar ‘het zoneringsplan’ voor de Veluwe omvat heel veel meer dan dit. En die maatregelen zijn zeker niet tijdelijk bedoeld.
“Het belangrijkste is misschien nog wel dat het zoneringsplan voor de Veluwe een blauwdruk dreigt te worden voor andere natuurgebieden…”
Er is namelijk een hoop te doen geweest over de achteruitgang van de Veluwse natuur. Onder meer als gevolg van bebouwing, meer wegen en toegenomen recreatiedruk. Waar de natuur in gedrang is wordt de toegang beperkt of zelfs volledig afgesloten, terwijl elders paden juist zullen worden aangelegd. En dat zijn dus behoorlijk permanente ingrepen. Het belangrijkste is misschien nog wel dat het zoneringsplan voor de Veluwe een blauwdruk dreigt te worden voor andere natuurgebieden… En dat is een mes met twee kanten. Als natuurliefhebber snap ik het en accepteer het. Maar als biker of zelfs wandelaar, zijn de gevolgen van het zoneringsplan op de Veluwe echter ook ontegenzeggelijk groot.
Zoneringsplan Veluwe
Achtergrond
Maar wat is dat zoneringsplan voor de Veluwe nu concreet en wat voor effect heeft het op je favoriete mountainbike- en/of gravelroute? Voor dat we daar in kunnen duiken eerst wat achtergrond. Het is namelijk zo dat Nederland in het algemeen en de Provincie Gelderland specifiek door Brussel op de vingers getikt worden. We weten allemaal dat het met natuurbescherming en biodiversiteit in ons land helaas toch wel een potje is. Niet zo gek: we lopen hier met 18 miljoen rond en de druk op het land en alles wat er op leeft is simpelweg groot. In een poging de Veluwe ’te redden’ kijkt de provincie nu hoe recreatie heringedeeld kan worden zodat de nadelen van de drukte beperkt worden. Het resultaat: recreatiezonering.
Recreatiezonering: Veluwe onderverdeeld in zones
Het uitsluiten van bepaalde gebruikers en het afsluiten van hele bossen en velden komt voor velen nogal uit de lucht vallen. Bewoners, gemeentes, bedrijven en allerlei recreanten kwamen pas recent te weten wat het zoneringsplan voor de Veluwe inhoudt en wat de implicaties kunnen zijn. Op de website van Provincie Gelderland is wel uitgebreide informatie te vinden over de reacreatiezonering, inclusief kaart. Hier worden de ‘zones’ ook uitgelegd:
- “Zone A: intensief recreatief gebruik. Dit zijn ‘de poorten van de Veluwe’ dicht bij woon- en verblijfskernen. Hier zijn veel mogelijkheden om de Veluwe te bezoeken. Er is een groot aanbod aan voorzieningen, zoals parkeerplaatsen, de start van routes, diverse bezoekerscentra en picknickplaatsen.”
- “Zone B: matig intensief recreatief medegebruik. Deze gebieden zijn ‘het visitekaartje van de Veluwe’. Hier vinden we de mooie, toegankelijke Veluwse natuur. In deze gebieden ligt een matig intensief padenpatroon dat verbonden is met de routes die starten in zone A. “
- “Zone C: rustig gebied met extensief recreatief medegebruik. Hier ervaar je, verder weg van parkeerplaatsen, dorpskernen en verblijfsrecreatie, de ‘stille, eindeloze Veluwe’. In deze gebieden ligt de nadruk op natuur en natuurbeleving. Het recreatieniveau is lager met vooral rustige, natuurgerichte recreatievormen. Het padenpatroon is extensief en er zijn minder aangelegde voorzieningen, zoals routes en bankjes.”
- “Zone D: (tijdelijk) afgesloten gebied vanwege kwetsbare flora of fauna
Hier bevindt zich de ‘ongerepte en kwetsbare Veluwe’. Om de natuur te beschermen zijn deze gebieden het hele jaar afgesloten of tijdens het broedseizoen niet toegankelijk. De gebieden zijn vaak wel beleefbaar vanuit de randen, bijvoorbeeld vanaf uitkijkpunten. Soms is bezoek mogelijk onder leiding van de boswachter.”
“… percelen en gebieden worden ingedeeld in een bepaalde zone. Aan de hand daarvan wordt bekeken welke recreatiemogelijkheden er blijven bestaan, verdwijnen of verder worden ontwikkeld.”
Het is dus niet zo dat door zonering heel de Veluwe per 2022 op slot gaat en je favoriete mountainbike- en gravelroute dus verdwijnen. Nee, percelen en gebieden worden ingedeeld in een bepaalde zone. Aan de hand daarvan wordt bekeken welke recreatiemogelijkheden er blijven bestaan, verdwijnen of verder worden ontwikkeld. Het is ook niet zo dat het zoneringsplan voor een paar jaartjes herstel zorgt en we daarna weer terug naar het oude gaan. De bedoeling is dat het plan gedurende 10 jaar ver uitwerkt en waar nodig bijgestuurd wordt.
De Veluwe: land van vrij rijden?
Eerst een klein zijspoor. De Veluwe staat bij veel bikers bekend als een plek waar je zowat overal vrij kunt rijden, zonder aan vaste routes gebonden te zijn. Hierdoor is er meer variatie mogelijk. Wat getuur op de kaart onthult een heel spectrum aan paden. Van brede bos- en grindpaden tot kansloos smalle, met wortels bezaaide singletracks. En dit allemaal zonder een mens tegen te komen, én legaal. Maar dat beeld is echter niet terecht! Een groot deel van de Veluwe is al ontoegankelijk voor het grote publiek – omwille van natuurbeheer of wegens defensie-doeleinden – of is sterk gereguleerd. Als mountainbiker of gravelbiker kan (en kon!) je echt niet overal zo maar doorheen rijden.
Hoewel vrij rijden absoluut niet overal mogelijk is, biedt de Veluwe wél veel meer ruimte voor creativiteit dan veel andere bos- en heidegebieden in ons land. De gevolgen van recreatiezonering kunnen op lokaal niveau daarom toch vrij drastisch zijn. Bovendien kan het betekenen dat waar je in 2021 nog vrij kon rijden, je over enkele jaren geen toegang met de fiets meer hebt. De zonering op de Veluwe treft met name zij die op de mountainbike onderweg zijn, omdat grindwegen doorgaans nog openbare wegen zijn. Maar ook voor de gravelbikers liggen er risico’s.
Invulling van de zone’s
Alles ligt aan de exacte invulling van de zone’s zoals eerder beschreven. Deze zin bij de omschrijving van zone C is dan ook degene die de meeste argwaan doet wekken: “Het recreatieniveau is lager met vooral rustige, natuurgerichte recreatievormen.” Wij fietsers staan niet bepaald te boek als rustig en natuurgericht. Uiteraard is dát klinkklare onzin. Je kan bedenken dat iemand die bewust kleine friemelpaadjes op de Veluwe opzoekt voor zijn mountainbike- of gravelroute vooral bezig is met rust en natuurbeleving. Maar zie maar eens van het stigma af te komen…
“Voor bikers is het duidelijk: we lopen het risico een hoop toegang tot de natuur in het midden van ons land kwijt te raken.”
Voor bikers is het duidelijk: we lopen het risico toegang tot een hoop natuur in het midden van ons land kwijt te raken. Erger nog: hoewel het zoneringsplan voor de Veluwe als tijdelijk gepresenteerd wordt, dreigt het een blauwdruk te worden voor andere natuurgebieden mountainbike- en gravelroutes. Bikers ‘aanpakken’ is helaas voor veel instanties laaghangend fruit. Het is niet bewezen effectief (of eigenlijk vooral: bewezen niet-effectief) maar het doet het goed bij het grote publiek. Lukt het om ons van flinke stukken Veluwe te weren, dan lopen we grote kans dat elders hetzelfde gebeurt…
Dit gezegd hebbende: de zonering zoals die nu op tafel ligt, spreekt nergens over specifieke gebruikers of sporten, enkel over intensieve recreatie in zones A en B, extensieve recreatie in zones C en D (buiten broedseizoen).
De zoneringskaart van de Veluwe inclusief mountainbikeroutes
Om te zien hoe men het zoneringsplan op de Veluwe in zal vullen en hoe dat zich verhoudt tot de bestaande mountainbikeroutes, hebben we onderstaande kaart samengesteld.
Opgelet: dit is het huidige concept dat ongetwijfeld nog onderhevig is aanwijzigingen! De achterliggende kaart komt van OpenStreetmaps, de zoneringen van data van Provincie Gelderland.
(Klik op de kaart voor een grotere versie – opent in nieuw tabblad)
Legenda:
- Officiële mountainbike(verbindings)routes via Waymarkedtrails.org als rode lijn
- Recreatiezones A en B in geel resp. oranje
- Recreatieszones C in lichtgroen, of roze wanneer het heide/stuifzand betreft
- Recreatieszones D in donkergroen, of paars wanneer het heide/stuifzand betreft: afgesloten tijdens het broedseizoen
- Afgesloten gebieden in gearceerd donkergroen, of paars (maar helaas slecht op deze overlay te zien)
- Cultuurhistorische landgoeden in blauw
Opvallend is dat alleen bij Noord-Ginkel de mountainbikeroute Ede door donkergroen (in het broedseizoen) gesloten gebied voert. Verder lijkt in dit zoneringsplan op de Veluwe nergens iets van de mountainbikeroutes in de ‘gevarenzone’ te komen qua toegang. Maar schijn bedriegt: wie het terrein rondom veel van deze route’s kent weet dat er genoeg leuke paden voor de mountainbike en gravelbike liggen. En laat dat nou veelal zone C lijken te worden. Veel van de populaire bos- en gravelpaden net boven de snelweg A1 vallen zelfs in zone D!
Door zonering alles naar de t*ring?
Is hiermee alles verloren voor wat betreft een rit op de Veluwe op je mountainbike of gravelbike? Nee, absoluut niet. Door hard lobbyen van de Nederlandse Toer Fiets Unie (NTFU) zullen huidige vaste (mountainbike)routes gewoon blijven bestaan. Sterker nog: in zone C zullen bestaande routes nog uitgebreid kunnen worden.
Een flinke hobbel die nog wel genomen moet worden is dat de provincie zone C wil reduceren tot “vaste routes”. Daarmee zou vrij rijden in zone C dus kunnen verdwijnen. Kunnen, want ‘vrij’ rijden is bepaald door de openstellingsvoorwaarden van de terreineigenaren. Dat zal niet fundamenteel veranderen.
Het verlies aan toegankelijk terrein treft vooral gebieden boven de snelweg A1. Enerzijds omdat hier nog veel plekken helemaal vrij toegankelijk zijn, of waar het nogal expliciet gedoogd wordt. Anderzijds liggen hier grote stukken heide en stuifzand. En dat zijn landschappen die extra kwetsbaar zijn voor recreatiedruk. Hier de teugels aantrekken lijkt het meest effectief. Maar tegelijkertijd heet dat op fietsers – met name locals en de enkele verdwaalde gravelaar die al 200 kilometer onderweg is – de grootste impact.
Juist zone C inperken is wat ons betreft krom, omdat de grote drukte van mountainbikers – net als bij andere recreanten – vooral ligt op makkelijk bereikbare, toegankelijke paden met relatief veel faciliteiten in de buurt. Vaste mountainbikeroutes, dus! De NTFU stelt zelf ook dat het beter zou zijn om die zo veel mogelijk in zones A/B te houden, en juist in zone C wél vrij rijden toe te staan. Waarom? Omdat dit relatief weinig bikers zijn die juist de stille, afgelegen paden opzoeken. Die enkelingen zorgen niet voor verstoring en komen zelf vooral voor de natuur.
Wat kan je zelf (nog) doen?
Als je bij het lezen van dit alles denkt alle hoop op te geven: doe dat vooral niet! Kom in actie. Ben je aangesloten bij een club of verenging, of actief in een stichting die iets met fietsen te maken heeft, dan is het in dit stadium nog steeds zinvol aan te schuiven bij de ‘gesprekken’ met de provincie Gelderland. Een overzicht van die geplande overleggen – per gebied – kan je hier (PDF) vinden. Volg de link per gesprek en je krijgt actuele data almede inschrijfmogelijkheden te zien.
Voor de eensgezindheid is het ook handig document van de NTFU te downloaden (PDF). Hierin staat een korte uitleg van de implicaties voor het zoneringsplan op de Veluwe voor fietsers, de standpunten van de NTFU en welke argumenten in een vergadering zinvol zijn om in te brengen.
Tekst: Eric Wictor
Foto’s: Mark ten Napel, Lars Vogelenzang, Eric Wictor
Kaart: Eric Wictor
Disclaimer
Dit artikel is tot stand gekomen met de technische input van Eric Kuijt van MTB Zuid Veluwe, waarvoor mijn zeer grote dank. Meningen die hierboven verkondigd werden behoren echter volledig aan mij toe, en vertegenwoordigen niet de opvattingen van Eric Kuijt noch van MTB Zuid Veluwe.
Ik begrijp de zonering, ik begrijp dat eea gereguleerd moet worden. Wat NTFU aangeeft wat wenselijk is onderschrijf ik. Vooral de opmerking; alle fietsers, lees mtb gravel stationschefs en elektrische fiets. Deze laatste kom je nu op de gekste plekken tegen. Niet duidelijk is mij of fietsers ook op paarden trails geweigerd gaan worden. Er is afgelopen zomer met veel tamtam een paarde ntrail netwerk (250km) geopend op de N-Veluwe. De gevolgen zijn nu al ernstig zichtbaar. Veel harde door fietsers gebruikte verbindings zandpaden worden nu al los getrappeld. Dit maakt het fietsen en wandelen daar al moeilijk. Is dit… Lees meer »
Heel goed stuk om te lezen, ook veel informatie zonder tijdens het lezen de lijn te verliezen. Ik ben door een zware depressie jaren gestopt met fietsen. Nu fiets ik weer op mijn gravel fiets op de Veluwe. Daar vindt ik mijn rust.